راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

چطور کودکانتان را خوش اشتها کنید مجله ایده ال قبل از پرداختن به دلایل عمده بی اشتهایی کودکان بر این موضوع تاکید می شود که رشد سریع نوزادان در سال دوم و سوم نسبت به سال اول زندگی که وزن تولدشان به 3برابر افزایش می یابد... قبل از پرداختن به دلایل عمده بی اشتهایی کودکان بر این موضوع تاکید می شود که رشد سریع نوزادان در سال دوم و سوم نسبت به سال اول زندگی که وزن تولدشان به 3برابر افزایش می یابد (یعنی حدود 9تا 11 کیلوگرم) و همچنین افزایش قدی بین 25 تا 30 سانتی متر نسبت به قد زمان تولد خود دارند، بسیار کاهش می یابد و این تفاوت سرعت وزن گیری و افزایش قد طبعا در میزان نیاز انها به مقدار انرژی و مواد مغذی و حجم غذای خورده شده انها نیز تاثیر گذاشته و کم غذایی انها را موجب می شود که نباید با بی اشتهایی یا کم اشتهایی اشتباه گرفته شود؛ اگر شما عزیزان به ریشه یابی علل به وجوداورنده بی اشتهایی پی برده و این عوامل را از پیش پای خود بردارید، خواهید دید که چه ساده، روند رشد و بالندگی بچه در چارچوب ظرفیت های ژنتیک بهتر از سابق خواهد شد و علاقه او به غذاهای مختلف نمود خواهد یافت. از غذاهای مناسب هرسن استفاده کنید در پایان ششمین ماه زندگی نوزادان یعنی نیمه دوم سال اول زندگی، باید به صورت سیستماتیک و برنامه ریزی شده تغییراتی در نوع و قوام غذای روزانه کودکان به عمل اورده شود یعنی نه تنها به طور تدریجی به تنوع مواد غذایی دریافتی کودک اقدام شود، بلکه قوام انها نیز از حالت مایعات صرف به سوی غذاهای سفت تر تغییر یابد. در اغاز با دادن فرنی رقیق یا حریره بادام به صورت تدریجی اولین قدم در تغییر یکنواختی و قوام غذاها برداشته می شود. حال اگر در سال دوم زندگی نیز به جای تغذیه بچه با غذاهای مناسب این سن و سال فقط حریره بادام ، فرنی و سوپ داده شود، به طور حتم مورد استقبال و علاقه کودک قرار نخواهد گرفت. در دادن شیرمادر افراط نکنید گاهی عده ای از شما عزیزان تصور می کنید هرچه بچه شیر بیشتری بخورد، برای رشد و نمو او مفیدتر خواهد بود. گرچه شیر مادر یا فرمولا در سال دوم نیز از ارزش بالایی برخوردار است ولی در سال دوم زندگی وعده های اصلی روزانه باید به طور مرتب از غذاهای مناسب این سن و سال تامین شود ولی در میان وعده ها و شب ها بچه را باید از شیر مادر بهره مند کرد. توجه کنید که دادن شیر مادر به تنهایی به جای غذاهای مغذی قادر به تامین نیاز رشدی بچه نخواهد بود؛ چه رسد به پر کردن معده کوچک کودک با انواع جوشانده ها یا شیرخشک یا شیرگاو که علاوه بر زمینه سازی کم خونی ناشی از کمبود اهن، عامل بی اشتهایی کودک و چه بسا ابتلای او به عفونت های گوارشی خواهد شد. بگذارید با غذا بازی کند *درقبال وقت گذرانی کودک هنگام غذا خوردن که در حد معقول، طبیعی تلقی می شود، نباید بچه را وادار به خوردن سریع کرد زیرا با ایجاد واکنش منفی، او را به وقت گذرانی بیشتر هدایت خواهید کرد. کودکان در سنین 9ماهگی تا پایان 5/2سالگی با غذا بازی می کنند و می خواهند که با انگشتان خود غذا را لمس کنند. در این سنین دادن مواد غذایی انگشتی مثل کتلت، شامی و کوکو سیب زمینی یا بر ش های کوچک از ساندویچ های تهیه شده در منزل تحت نظارت مادر هیچ اشکالی نخواهد داشت. ضمنا شکایت همیشگی شما از نحوه غذا خوردن و عدم رغبت بچه به غذاهای داده شده، کودک را متوجه خواهد کرد که قادر است از این حربه استفاده کرده و خواسته های خود را به پدرومادر تحمیل کند. *مطمئن باشید کودکان به عکس العمل های شما در قبال خوردن یا نخوردن ماده ای یا انجام یا عدم انجام عملی کاملا واقفند و اگاهی دارند و از این طریق انتقام زورگویی ها و مجبور ساختن به انجام عملی که برخلاف میل و خواسته شان باشد را می گیرند و از حرص خوردن و عصبانیت درونی شما کاملا اطلاع دارند و از اینکه توانسته اند چنین موفقیتی را با نخوردن غذایی یا عدم انجام عملکردی به دست اورند، غرق لذت می شوند. خونسردی و عدم نشان دادن عکس العمل مثبت یا منفی شما در برابر چنین عملکردی، نتایج شگفت انگیزی را موجب خواهد شد. *با مشارکت کودک خود در خوردن غذا به هر نحوی که دلخواهش باشد و هر زمانی که میل دارد، حس استقلال طلبی و اتکا به نفس او را تقویت کنید؛ باور کنید در مدت زمان کوتاهی بچه شما قادر خواهد بود به طور دقیق لیوان و قاشق خود را مورد استفاده قرار دهد، ریخت و پاش های فعلی او را تحمل کنید و اجازه دهید به تدریج رفتارهای تغذیه ای و منش های رفتاری او تکامل و پختگی لازم را به دست اورد. *کودک خود را با بچه های هم سن و هم جنس او مقایسه نکنید؛ برخی کودکان کم حرکت تر یا فعال تر، کم وزن تر یا سنگین تر، قد بلندتر یا کوتاه تر از دیگران هستند.



علت واقعی این تفاوت ها به زمینه های ژنتیک شاخه پدری و مادری، محیط زندگی و تفاوت سرعت در رشد برنامه ریزی شده انها برمی گردد؛ بنابراین بهتر است برای کنترل روند رشد بچه خود به جداول پایش رشد او توجه فرمایید و کودک را با خودش مقایسه کنید. تا زمانی که روند صعودی در حد مربوط به خودش ملاحظه شود، جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد. قلق کودکتان را کشف کنید گاهی رفتارهای مهرامیز مادر یا بستگان دیگر در قالب دادن هدیه یا خوراندن شکلات، شیرینی، بستنی و انواع نوشیدنی های مختلف در میان وعده ها نمود پیدا می کند که باعث سوق دادن ذائقه کودک به سمت مصرف چنین تنقلاتی می شود. دریافت چنین موادغذایی اشتهای کودک را نیز برای میل کردن موادغذایی مفید و مغذی، کمتر کرده و عاملی جهت سر باز زدن کودک از خوردن غذاهای اصلی و اساسی می شود و زمینه گرایش او را به مواد شیرین و پرچرب فراهم می سازد. گاهی بچه ها از خوردن غذای خاصی خودداری کرده یا علاقه و رغبتی به ان ماده غذایی که ممکن است خیلی هم ارزشمند باشد، نشان نمی دهند؛ وادار کردن اجباری کودک با هر ترفندی به تناول غذایی موجب خواهد شد که در سنین بعدی نیز از خوردن چنین غذایی خودداری کند. بهتر است بدون هیچ گونه عکس العملی از دادن ان خودداری کنید ولی در اینده با مخلوط ساختن ان با سایر غذاهای موردعلاقه کودک، او را به تدریج به قبول چنین غذایی راغب کنید؛ عدم پافشاری و اجبار کردن کودک به بیشتر خوردن یا تمام کردن به موقع غذا موجب خواهد شد که او به نیازهای واقعی خود به غذا پاسخ گوید. گاهی بچه ها به علت دیر خوابیدن شبانه، خستگی یا خواب الودگی، اشتهایی به خوردن وعده های غذایی از خود نشان نمی دهند، بهتر است به جای اصرار و پافشاری، چند دقیقه ای قبل از دادن غذا، بچه را به غذا خوردن فراخوانده و پس از شستن دست و روی او برای برطرف کردن هیجان و خستگی اش، اقدام به غذا دادن کنید. اغاز حس استقلال طلبی در سال های دوم و سوم زندگی موجب بروز واکنش های منفی می شود؛ مثلا کودک در قبال اصرار بی حد و وادار کردن اجباری به خوردن ماده غذایی خاص یا انجام عمل معین و مشخص، از خود عناد و سرپیچی نشان خواهد داد. برعکس منع کردن شما از خوردن ماده ای یا انجام کار و عمل معینی او را حریص تر به خوردن ان غذا یا انجام عمل منع شده می کند. با تغذیه مناسب کودک شما رشد خواهد کرد گاهی در مسیر رشد و افزایش ماه ها و سال های زندگی کودک، عوامل و عوارضی مثل دندان دراوردن، ابتلا به بیماری های عفونی، اسهال و استفراغ وجود دارد؛ بنابراین نوساناتی در افزایش صعودی وزن به صورت خط مستقیم یا حتی به صورت نزولی در مسیر رشد به چشم خواهد خورد که کاملا موقتی است و به زودی با تغذیه مناسب و متعادل، واماندگی رشد قدی و وزنی جبران خواهد شد ولی اگر این روند کماکان ادامه داشته باشد باید با مشورت پزشک معالج یا متخصص تغذیه کودکان علت یابی و چار ه جویی شود. کمبود بعضی از ریزمغذی ها مثل کم خونی ناشی از فقراهن یا کم کاری تیروئید، کمبود روی یا بیماری های روماتیسمی، نارسایی های قلبی، اختلالات غدد درون ریز، عدم دریافت تمامی مواد مغذی و املاح یا افزایش مصرف ویتامین های a و d و مسمومیت های ناشی از انها یا سایر مسمومیت ها با فلزات سمی از جمله جیوه یا سرب، عوامل ایجادکننده بی اشتهایی های مرضی بوده و باید سریعا تحت نظر متخصص کودکان نسبت به تشخیص و درمان انها اقدامات لازم به عمل اید. چرا کودکتان کم اشتهاست؟ علاوه بر بیماری های جسمی، محروم شدن بچه از مهر و عاطفه پدری و مادری یا هر دوی انها یا دوری از یکی یا هر دو تاثیر مستقیم و بسیار چشمگیری در خورد و خوراک و اشتهای بچه داشته و اثار ان به صورت احتمالی در روند رشد نمایان می شود. توجه داشته باشید علاوه بر علل رفتاری در قبال بی اشتهایی کودکان، نباید سایر عوامل تاثیر گذار را نیز دست کم گرفت و به انها بی اعتنایی نشان داد؛ گرچه این اختلالات نادر است و شیوع کمتری دارد ولی به هرصورت اگاهی شما بزرگواران از علل زیر و چاره اندیشی به موقع و اقدام سریع، خالی از لطف نخواهد بود. اولین عامل غیر رفتاری در ایجاد بی اشتهایی، ابتلای حاد کودک به عفونت های مختلف در اندام های گوارشی، ریوی یا گوش میانی است که سریعا با مشورت متخصص کودکان باید چاره اندیشی شود. علاوه بر عفونت های حاد، عفونت های مزمن یا مصرف دائمی بعضی از داروها مثل ضدتشنج ها و ضدافسردگی و ضدحساسیت ها یا سایر داروهای تجویزی متخصص کودکان نیز در قبال اشتها تاثیرگذار بوده و باید چاره اندیشی شود.



شبکه بهداشت و درمان شهرستان بندر آستارا
رجایی پور: مسئول برنامه کودکان شهرستان آستارا ( واحد بهداشت خانواده – کودکان - مرداد 95)
منبع : ماهنامه آموزشی و اطلاع رسانی کودک اردیبهشت