راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

شما و شیر خوارتان در شروع این احساس هستید که از نظر حسی و عملکرد، انسان های مستقلی می باشید. او شروع به نشستن نموده است، دست خود را به سمت اشیاء و جهت گرفتن آنها دراز می کند و عملکردی مناسب سن خود دارد.
او نگران است که وقتی شما از او دور می شوید، شاید برنگردید و این امر را با گریه کردن بدنبال ندیدن شما یا دور شدنتان به شما می فهماند.

اگر اشیاء زیادی برای کودکتان فراهم نمایید که بتواند به آنها نگاه کند، لمس نماید و بطور امنی در دهان خود بگذارد، او به شما  پاسخ خواهد داد. (اشیاء خیلی کوچک یا برنده و یا مضر از نظر مواد شیمیایی مثل سکه، دگمه، باطری و یا حاوی رنگ های سرب دار و.... برای کودک خطرناک است)
زمانی که او روی شکمش خوابیده و بازی می کند، عضلات گردن و پشت او تقویت می شود او در این حالت پاهای خود را به حالت خزیدن در خواهد آورد که بعدا در خزیدن و چهار دست و پا رفتن به او کمک خواهد کرد.

تکامل هیجانی و اجتماعی
در حدود 9-6 ماهگی شما متوجه تکامل واضحی در توانایی فیزیکی و هیجانی وی خواهید شد. شیرخوار قادر به حرکت در اطراف خود خواهد گردید و سهم فعال تر و بیشتری در زندگی خانواده خواهد داشت.
• مهمتر از همه این است که او شروع به فهمیدن این امر می کند که او فردی جدا از اطراف خود بوده و بوسیله پوست خود از محیط اطراف جدا می شود (وجود او در دستها و پاهایش تمام می شود ). او دیگر تجربه قبلی را ندارد که شناور در دریایی از احساسات و نیازها باشد که بیرون و درون او همه با هم مخلوط باشند. در عوض او شروع به این احساس دارد که او یک  درون و یک بیرون دارد و می داند که محدوده بیرونی بدن وی کجا قرار دارد. او شروع به فهمیدن این امر می کند که شما نیز از او جدا هستید  لذا این امر هنگامی که او شما را نمی بینید، نگرانش می کند.
• کنون او احساس می کند که درون او سازمان یافته تر  شده است. او شروع به شناخت و تشخیص احساسات درونی خود می کند و می فهمد که این احساسات متفاوت از هم هستند. برای مثال او شاید اکنون بتواند بین حس گرسنگی و تنها بودن فرق قائل شود و احتمالا بتواند به شما سر نخ هایی بدهد که آیا شیر می خواهد یا می خواهد بغل شود. او این امر را  به خاطر اين كه شما به او کمک کرده اید که بتواند این احساسات متفاوت را درک کند، مي داند. چون به حس گرسنگی او با غذا و به حس تنهایی اش با بغل کردن پاسخ داده اید.
• او شروع به لذت بردن برای خود می کند. چیزهای ساده ای را که می شناسد تقاضا می کند، دوست دارد که یک شئ را نگه دارد یا می خواهد که بلافاصله بغل شود. علایق او نمی تواند همیشه مثل علایق شما باشد و شاید برای اولین بار احساس کنید که  درخواست های کوچک شیرخوارتان، شما را دچار مشکل و اختلاف می کند.
• او در عرض این چند ماه افراد مهم و آشنای دنیای خود را می شناسد و بنابراین به غریبه ها حساسیت نشان می دهد. تا 9 ماهگی او از غریبه ها خجالت می کشد و برای مدتی شاید بخواهد حتی به افرادی که می شناسد خیلی نزدیک تر شود (مثل پدر و مادر بزرگ). با این حال کودکان در این سن خیلی اجتماعی هستند و دوست دارند که با آنها صحبت یا بازی شود.

تکامل فیزیکی
او همه چیز را در دهانش می گذارد. لبها و زبان او حساسترین قسمت بدن او هستند و اطلاعات زیادی برایش در باره  بافت، شکل و مزه ها فراهم می کنند.
• در این ماه او شروع به خوردن بعضی از غذاهای له شده خواهد کرد و بعداً بعضی از غذاهای نرم مثل بیسکویت را با انگشت برداشته و خواهد خورد.
• در اوایل برای او سخت است که فعالیت خوردن را بخوبی انجام دهد چون او قبلا فقط می مکید، بنابراین نگه داشتن و جویدن غذا در دهان برای او یک چالش است.
• فقط برای این که او سیب زمینی له شده را از دهان بیرون می اندازد فکر نکنید که او حتما از این غذا متنفر است. او فقط هنوز نمی تواند غذا را در دهان خود نگهدارد. در ابتدا، بافتهای متفاوت غذا و آبکی و سفت بودن آنها برای او حس عجیبی بوجود می آورد.

در این مدت 4 ماه(6-9) او قادر خواهد بود که:
• از شکم به پشت و از پشت به شکم غلت بزند.
• می تواند برای چند لحظه و وقتی او را در حالت نشسته قرار می دهید، به تنهایی بنشیند و بعداً می تواند به مدت طولانی و بدون افتادن بنشیند.
• قادر است هنگامی که روی شکم است سر و سینه خود را بلند نماید.
• قادر است بدن خود را با باز کردن بازوهایش از زمین جدا کند.
• سپس شروع به حرکت بر روی شکم خود می کند (ابتدا به صورت خزیدن کماندوئی یعنی بدن خود را با کمک دستهایش به جلو می کشد و بعداً روی چهار دست و پا راه می رود ).
• خودش را به جغجغه رسانیده و آن را تکان می دهد.
• اسباب بازی ها را دست به دست می کند.
• پاهایش را پیدا کرده و با آنها بازی می کند و آنها را در دهانش می گذارد.

دیدن
عضلات چشم وی به خوبی کار می کنند و می توانند به خوبی بر روی اشیاء کوچک تمرکز کرده و ببینند. او همچنین درک عمق را پیدا می کند و بنابراین از ارتفاع و افتادن می ترسد. در 9 ماهگی او نه تنها افتادن اشیاء را می بیند، بلکه ترسناک بودن افتادن را می فهمد.

شنیدن
او به سمت صداهای آشنا برمی گردد و می خواهد که خودش نیز صدا درآورد. او این صدا در آوردن را نه تنها با دهان بلکه  بوسیله کوبیدن اشیاء به يكدیگر نيز انجام می دهد.

ارتباط و گفتار
در مدتی که او برای هفته ها در حال غن غن کردن و تولید صداهای بَ بَ،گَ گَ و سایر صدا ها می باشد، صدای او اکنون شکل نزدیکتری به کلمات واقعی را می گیرد.
• او از صدا در آوردن لذت می برد و می داند که او خودش این صداها را در آورده است.
• او صداهای متفاوتی، مثل تولید صدا بوسیله حرکت مکرر لب ها و خروج مکرر کف از دهان همراه با صدای حباب را تجربه، کپی و تکرار خواهد کرد. همچنین صداهایی شبیه کلمات را در خواهد آورد.
• او صداهای متفاوتی برای ابراز هیجانات متفاوت تولید می کند مثلا حین سر خوردگی و خستگی غرولند می کند و صدای ناله مانند در می آورد و حین شادی صدای جیغ شادی در می آورد که شما می توانید با شنیدن این صدا ها متوجه حالات هیجانی وی شوید.
• هنگامی که با او صحبت می کنید او به دقت  به شما گوش می دهد و تلاش می کند که با شما صحبت کند و از صداهای خودش برای این امر استفاده می کند.
• او احتمالا می تواند صداهای بی صدا و با صدا را با هم ترکیب کند و کلماتی مثل بَ بَ بَ، ما ما ما یا گا گا گا را از خودش در آورد.
• او شاید بتواند ما ما ما را بگوید (چون می تواند این صدا ها را پشت سر هم تولید کند) ولی این به این خاطر نیست که او می فهمد این صداها کلماتی هستند که هنگامی که مادرش را می خواند می تواند ار آنها استفاده کند ( یعنی این ادای تکرار حروف ما-ما-ما معنی دار نیست). حتی احتمال دارد که کودک  هنگامی که  می خواهد سر و صدا کند به صورت تصادفی این حروف را تکرار کند.

فعالیت هایی برای کودکان 9-6 ماهه
او عاشق این است که اشیاء را بدست گیرد و لمس کند ( یعنی اشیاء را تکان دهد، به همدیگر بزند و به سمت خودش بکشد ).
این فعالیت ها نه تنها سرگرمی خیلی خوبی برای او است  بلکه به او کمک می کند که بداند اثراتی بر روی محیط اطرافش دارد و او می تواند کارهایی را درباره دنیای اطرافش انجام دهد.
اگر مامی خواهیم که فرزندانمان در آینده وهنگامی که بزرگ شدند عملکرد مناسبی داشته باشند داشتن این نوع از فعالیت ها خیلی مهم است.
در حقیقت او بدین وسیله در مورد مفاهیم متعددی مثل بالا و پایین و رفتنوآمدن یاد می گیرد و عاق بازی هایی است که این حرکات در آن باشند.

او عاشق این است که:
• با او حرف بزنید.
• به چشمهایش نگاه کنید.
• به پشت بخوابد و پاهایش را بگیرد.
• به روی شکم بخوابد و سعی کند خودش را به یک اسباب بازی با رنگ براق و یا یک تکه کاغذ برساند و آن را بگیرد.
• با شما بازی " این دماغ تواست این دماغ مامان است این دماغ بابا است " را بازی کند.
• مکرراً اسباب بازی خود را از روی رورواک یا صندلیش پایین بیاندازد و از تماشاي این که شما آن را برداشته و به او بر می گردانید لذت ببرد.
• با او بازی"دالی موشه" انجام دهید. (صورت خود را پشت یک کتاب يا روسری قایم کنید و هنگامی که سر او را خارج می کنید اسم او را صدا کنید).
اگرچه در این سن آنها چیزهایی را می خواهند که بتوانند آنها را  نگه داشته، تکان داده و بیاندازند و یا در دهان خود بگذارند، اما کودکان بیشتر موارد نیاز به بودن و تعامل کردن با انسانها را دارند ( بخصوص والدین و  نزدیکانشان، مثل برادر و مادر و پدر و مادربزرگ ). برای کودکان، انسان ها بسیار جالبتر از اشیا هستند.

هشدار!
اگر کودک شما تا 9 ماهگی کارهای زیر را انجام نمی دهد با پزشک کودکتان مشورت نمایید:
• اگر نتواند تا 9-8 ماهگی بدون کمک بنشیند.
• لبخند یا خنده صدادار ندارد.
• گرفتن، نگه داشتن و تکان دادن اشیاء وجود ندارد.
• دست دراز کردن به سمت اشیاء، گرفتن آنها و گذاردن آنها در دهان وجود نداشته باشد.
• وقتی که اسم او را صدا می کنید به سمت شما بر نگردد.
• شروع به خوردن غذاهای نسبتاً سفت (قوام دار) نکرده است.
• نتواند انواع مختلف صداها را از خودش در بیاورد.
احتمال این وجود دارد که کودک شما علی رغم مسائل فوق پیشرفت نداشته باشد ولی بیشتر کودکان تا 9 ماهگی کارهای فوق را انجام می دهند.

خلاصه
هیجانی و اجتماعی
یک شیر خوار 9-6 ماهه معمولاً:
• افراد آشنا را می شناسد و از غریبه ها دوری می کند.
• اگر اسم او را صدا کنید، شروع به نگاه کردن به شما می کند.
• اگر مراقب اولیه (مادر) خارج از محدوده دید او باشد (آشپزخانه) شروع به بیقراری می کند.
• برای این که بغل شود دستان خود را بلند می کند.
• ژست هایی مثل سرفه و بیرون آوردن زبان را انجام می دهد.

مشکل احتمالی وجود دارد اگر:
• در صورت دیدن افراد آشنا هیجان و شادی را نشان نمی دهد.
• تماس چشمی برقرار نمی کند.
• بوسیله مادر یا  یک مراقب آشنا آرام نمی گردد. 

مهارت های حرکتی:
یک شیرخوار 9-6 ماهه معمولاً:
• بدون کمک تا 8 ماهگی می نشیند.
• تا8 ماهگی شروع به حرکت به اطراف بوسیله غلت زدن یا خزیدن می کند.
• میت واند اشیاء را  در6 ماهگی برداشته و به دهان ببرد.

یک مشکل احتمالی وجود دارد اگر:
• تا 9 ماهگی هنوز نمی نشیند.
• بدن خود را سفت نگه داشته و نمی توان او را در حالت نشسته گذاشت.
• تا 8ماهگی علاقه به اشیاء نشان نمی دهد و برای رسیدن به اشیاء تلاش نمی کند.


فعالیت های روزانه شیرخوار
یک شیر خوار معمولاً:
• جهت خوردن می تواند شیشه خود را نگه دارد.
• تا 8-6 ماهگی می تواند شروع به نوشیدن از لیوان کند (در صورتی که لیوان توسط بزرگسالان نگه داشته شود).
• تا 7 ماهگی قاشق را نگه می دارد ولی نمی تواند از آن استفاده نماید.
• شروع به خوردن بعضی غذاهای  نسبتاً سفت کرده است.

فهمیدن
یک شیر خوار 9-6 ماهه معمولاً:
• تا 7 ماهگی به دنبال اشیائی که افتاده است می گردد ( اگرشیئ از دستش بیافتد و آن را نبیند به دنبال آن می گردد ).
• دالی موشه  بازی می کند.
• کلمه "نه" و خطر را متوجه نمی شود.

احتمال وجود مشکل وجود دارد اگر:
• مادر را نمی شناسد و به محیط طراف توجه نمی کند.

گفتار و زبان
یک شیر خوار9-6 ماهه معمولاً:
• تا7-6 ماهگی صداهای یک یا دو سیلابی مثل دا دا دا، ما ما ما را می گوید.
• به کسی که با او صحبت می کند گوش می دهد و سپس با صداهای دا دا دا، ما ما ما  به آنها جواب می دهد.

احتمال مشکلی وجود دارد اگر:
• وقتی کسی با او صحبت می کند صداهای فوق یا دیگر صداها را در نمی آورد.

ترجمه و تدوبن: دکتر سیف اله حیدرآبادی
فلوشیپ تکامل کودکان
مرکز تحقیقات سلامت کودکان - دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دکتر بهزاد جدیری – فوق تخصص نوزادان – بیمارستان آتیه
بر گرفته از بروشور آموزشی برای والدین از مرکز ایالتی تکامل کودکان - استرالیا