راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

پزشکان آزمایش های ترکیبات اصلی شیمیایی خون را جهت ارزیابی سطح وسیعی از شرایط و عملکرد ارگانهای بدن تجویز می نمایند.
معمولاً، آزمایش های خون، الکترولیت ها و مواد معدنی را کنترل می کنند که به تعادل سطح مایعات بدن کمک کرده و کار کردن درست ماهیچه ها/ قلب و سایر دستگاه های بدن ضروری می باشند. آزمایش های خون میزان سایر ترکیبات و عناصر خون را با هدف ارزیابی عملکرد کبد و گلوکز اندازه گیری می کنند.

آزمایش های الکترولیت
نوعاً، آزمایش های الکترولیتی میزان سدیم، پتاسیم/ کلرید/ و بیکربنات بدن را اندازه گیری می کنند.
سدیم- نقش مهمی را در تنظیم مقدار آب بدن ایفا می کند. هم چنین جریان سدیم در داخل و خارج از سلولها در بسیاری از فعالیت های حیاتی بدن از جمله انتقال سیگنالهای الکتریکی به مغز و به عضلات ضروری می باشد. میزان سدیم به منظور کنترل تعادل دقیق سدیم و مایعات موجود در خون برای انجام فعالیت های حیاتی مورد سنجش قرار می گیرد.
اگر کودکی در اثر اسهال، استفراغ یا نرسیدن مایعات کافی به بدن، آب بدنش تحلیل رود، سطح سدیم بدن وی به طور غیر طبیعی بالا و پائین خواهد رفت که باعث می شود کودک احساس سرگیجه، ضعف و کرختی نمود. حتی دچار حمله های ناگهانی گردد. پتاسیم- عنصری حیاتی جهت تنظیم ضربان قلب است. بالا رفتن یا پائین آمدن زیاد سطح پتاسیم خون می تواند خطر ضربان قلب غیر طبیعی را افزایش دهد. ضعف عضلات نیز در اثر سطوح پائین پتاسیم بروز می کند.

کلریدها مانند کلرورسدیم به برقراری تعادل مایعات بدن کمک می کند. اگر کلریدسدیم خون به مقدار زیادی کاهش یابد، حالت اسیدی بیشتری پیدا کرده و می تواند از وقوع واکنش های شیمیایی حیاتی در بدن که جهت فعالیت صحیح آن ضروری می باشند جلوگیری نماید.
 بیکربنات ها- از اسیدی شدن بسیار زیاد یا بسیار کم مایعات درون بافت های بدن جلوگیری می کند. کلیه و شش ها تعادل سطوح بی کربنات را در بدن برقرار می سازند. در نتیجه اگر سطوح بیکربنات در بدن بیش از اندازه بالا و پائین رود، می تواند علامت بروز در این اعضا باشد.

سایر مواد اندازه گیری شده
سایر مواد اندازه گیری شده در آزمایش ترکیبات اصلی شیمیایی خون شامل اوره/ ازت و کراتین می باشند که نشان می دهند کلیه ها تا چه اندازه ای خوب کار می کنند و نیز اندازه گیری قند خون که میزان طبیعی قند خون را نشان می دهد.
مقدار اوره و ازت (BUN)نشان می دهد که کلیه ها تا چه حدی خوب کار می کنند. اوره مواد زائد محتوی ازت است که از تجزیه پروتئین درون بافت های بدن تولید می گردد. اگر کلیه ها درست کار نکنند سطح BUNدر خون افزایش می یابد. تبخیر آب بدن و خون ریزی های شدید نیز می توانند سطح کراتین خون را بالا ببرند.

کراتین- در صورتیکه میزان کراتین در خون بسیار بالا باشد علامت این است که کلیه ها خوب کار نمی کنند. کلیه ها کراتین را تصفیه و دفع می نمایند؛ در صورتیکه کلیه ها خوب کار نکنند، میزان کراتین خون افزایش می یابد. از دست رفتن آب بدن و صدمات عضلاتی هر دو می توانند سطوح کراتین را افزایش دهند.
گلوکز قند اصلی خون است. این ماده در غذاهای ما وجود دارد و منبع اصلی انرژی مورد نیاز ما جهت سوخت رسانی به فعالیت های بدنی را تشکیل می دهد. بالا و پائین بودن بیش از اندازه طبیعی گلوکز منجر به بیماریهای گوناگون خواهد شد. دیابت شایع ترین بیماری بالا بودن گلوکز خون است.

برگرفته از: سایت سلامت کودک-اداره سلامت کودکان وزارت بهداشت
کتاب طب کودکان نلسون