خصوصیات روانشناختی جوانان
جوانان عامل بسیار موثری در رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به شمار می روند و از آنان انتظار می رود که در آینده ای نه چندان دور مسئولیت عظیم و سنگین اداره ی چرخهای مملکت خویش را عهده دار گردند.(کرباسی، 1388).
آیین مقدس اسلام عنایت خاصی به نسل جوان داشته و آنان را از جنبه های مادی، معنوی اخلاقی، اجتماعی، روانی و تربیتی تحت مراقبت کامل قرار داده است. هم چنین در منشور تربیتی نسل جوان آمده که جوان بیش از هرچیز انسان است و به دلیل طبیعت انسانی خود از آرزوها، آرمانها، آسیبها و نیازهای خاصی برخوردار میباشد(فلسفی،1344). جواني به دوره اي از زندگي گفته مي شود که حد فاصل بين نوجواني و ميانسالي است . اگر چه محدوده سني نوجواني با محدوده ي سني دوران جواني متفاوت است؛ ولي خصائص، علائم و ويژگي هاي آن دوره کم و بيش مشابه، نزديک و همانند است.
ویژگیهای دوره جوانی
از طرفی دوره جوانی دوره شور و طراوت، شادی و نشاط، مستی و غرور، عشق و آرزو، مبارزه و تلاش، فخر و سربلندی، جستجو برای یافتن خویش، استقلال طلبی، آفرینندگی، بی باکی و تهور، قدرت و قوت، بلندپروازی و ایمان و کارو کوشش است. و از طرف دیگر دوره سرکشی، طغیان، هیجان، بیقراری، اضطراب، تردید، خواب و خیال و ماجراجویی به شمار می رود. مطالعه آثار روان شناسان، جامعه شناسان، زیست شناسان و نظریه پردازان مسائل اجتماعی و تربیتی مبین آن است که دوران جوانی دوره دگرگونیهای همه جانبه جسم و روان بوده و تاریخچه ای بس طولانی دارد(خسروپور، 1353).
در این دوره جوانان از نظر جسمی، جنسی و روانی رشد می کنند و به بلوغ می رسند، یکی از جنبه های رشد جسمی، رشد مغزی در این دوره است. رشد و نمو مغز در این دوره قابل توجه است. این تغییرات را می توان در دو بخش مطالعه کرد، یکی مجموعه ای از تغییرات مجزا در سیناپسهای سلولهای عصبی و در سطح اندام شناسی یا شکل و ساختار آنها و دیگری تغییرات در سطح نظامها یا ارتباطهای عملکرد مغز که در نوجوانی و جوانی به وقوع می پیوندد. هر دو سطح تغییرات به ایجاد تواناییهای عالی تر و پیچیده تر شناختی و رفتاری منجر می شود.
تغییرات شبکه نورونها در دوره جوانی
1-افزایش عمومی وزن و محیط مغزی که در چند مرحله در طول دوره کودکی و نوجوانی صورت می گیرد.
2-فرآیند رشد عصبی مربوط به جدا شدن سیناپسها(اپشتاین،1986)
3-ایجاد و تکامل سیناپسی(کووان،1990؛ کاندل و همکاران،1991)
4-انشعابهایی که در دندریتها ایجاد می شود. این ظرفیت باعث افزایش پیچیدگی شبکه های مغزی می شود(اپشتاین،1986)
بسیاری از محققان از جمله فاکس و دیودسون(1984) نشان داده اند که میه لینی شدن در سالهای نوجوانی و جوانی نیز ادامه می یابد. اصلیترین محل میه لینی شدن در سالهای جوانی در کرتکس قدامی و نواحی مربوط زیر گیجگاهی و آهیانه ای صورت می گیرد. نظامهای عصبی این ناحیه ها در عملکردهای هماهنگ سازی، یعنی در زبان ناپیدا، برنامه ریزی روانی کلامی، توجه، نظم بخشیدن به رفتار و ترتیب حرکتی یا رفتاری متناسب با مجموعه واقعه هایی که در توالی زمانی رخ می دهند، نقش خود را ایفا می کنند. این تحول نموداری از رشد بیشتر عملکردهای شناختی مغز است.
تغییرات مغز در دوره جوانی
در طول دوره نوجوانی و جوانی یک مجموعه از تغییرات به شرح زیر در مغز به وقوع می پیوندد:
1-رشد زبان به عنوان یک ابزار درونی
2-افزایش حافظه کاری
3-رساشدن مهارتهای عملکردهای هماهنگ کننده
4-کنترل شناختی رفتار
5-رشد شناختی(لطف آبادی،1388).
بلوغ روانی در دوره جوانی
دو مساله ی مهم دوران جوانی بحران بلوغ و بحران هویت است. بهرامی از بلوغ روانی نیز صحبت به میان می آورد که در طی آن خصوصیاتی چون(1)رسیدگی یا رسش هوشی، (2)رسیدگی عاطفی، (3)درک مفاهیم اخلاقی، (4)کمال اراده و (5) انفعالات که در صورت هماهنگی زمینه رشد متعادل فرد را فراهم آورده و در غیر اینصورت به رفتارهای غیرعادی یا عدم تعادل روانی وی منجر می شود(بهرامی،1385).
بلوغ روانی پس از بلوغ جنسی در انسان صورت می‌گیرد که با تغییر عادات همراه است. این عادات از قبیل: ۱-تغییر در روابط، ۲-تغییر در کارها، ۳-ترک بعضی عادت ها (کنار گذاشتن ناهنجاری‌ها البته روابط اجتماعی هم بر این ناهنجاری‌ها تاثیر دارد و موجب کم یا زیاد شدن آنها می‌شود). انسان خود متوجه این تغییر رفتارها نمی‌شود بلکه دیگران با نگاه کردن در تغییر کارها و رفتار او متوجه می‌شوند که فرد تغییر کرده است. همیشه بلوغ روانی به درستی سیر تکاملی خود را طی نمی‌کند و گاه موجب اختلالاتی از قبیل: ۱-وسواس. ۲-کمرویی. ۳-عدم رعایت حقوق اجتماعی دیگران. و در نهایت موجب مرتکب شدن اعمالی مانند دزدی، جنایت و..... می‌شود. هم چنین گاهی این اختلالات موجب بیماری‌هایی مانند: ۱-اضطراب‌های روانی، ۲-افسردگی و ۳-جنون جوانی می‌شود.(هیلگارد،اتکینسون،1904). با توجه به مسائل ذکر شده و اهمیت بلوغ روانی در دوره ی جوانی اهمیت آموزشهایی در این زمینه به جوانان برجسته می شود.
بحران هویت در دوره جوانی
از طرفی کسب احساس هویت مهمترین رویداد دوران جوانی است. به طور خلاصه هویت آن است که شخصی بداند کیست و مقصدش کجاست. رشد هویت یکی از جنبه های رشد خود می باشد که باعث تمایز فرد از سایرین می شود و چهار جنبه اصلی آن عبارتند از:
1-نظام روحانی و باورها و اعتقادات
2-انتخاب حرفه و نقش شغلی
3-نقش های اجتماعی در میان همسالان و خانواده و جامعه
4-نقش جنسی و ازدواج و زندگی خانوادگی آتی
دوره هویت یابی با فاصله گرفتن از خانواده و مبارزه برای استقلال ,خود آگاهی و انتقاد از خود, خیالپردازی و آزمایش های واقعی و رقابت پیشگی و کسب تجارب از طریق ایفای نقشهای مختلف همره است(لطف آبادی،1388).
همچنین لازم به ذکر است که هیجانها و عواطف جوانان در تمام فعالیتهای آنان در محیطهای آموزشی نقش به سزایی ایفا می کنند. هرگاه برنامه های محیط های آموزشی به نحو مطلوبی متناسب با استعداد و علاقه جوانان طرح ریزی شود، انرژی آنها در مسیر مطلوبی هدایت خواهد شد و این امر مستلزم برنامه ریزی همه جانبه و دقیقی در این حوزه است. یادگیری همان قدر که یک امر ذهنی و هوشی است یک امرعاطفی نیز می باشد(شعاری نژاد،1364).
برگرفته از :به سلوی
آیین مقدس اسلام عنایت خاصی به نسل جوان داشته و آنان را از جنبه های مادی، معنوی اخلاقی، اجتماعی، روانی و تربیتی تحت مراقبت کامل قرار داده است. هم چنین در منشور تربیتی نسل جوان آمده که جوان بیش از هرچیز انسان است و به دلیل طبیعت انسانی خود از آرزوها، آرمانها، آسیبها و نیازهای خاصی برخوردار میباشد(فلسفی،1344). جواني به دوره اي از زندگي گفته مي شود که حد فاصل بين نوجواني و ميانسالي است . اگر چه محدوده سني نوجواني با محدوده ي سني دوران جواني متفاوت است؛ ولي خصائص، علائم و ويژگي هاي آن دوره کم و بيش مشابه، نزديک و همانند است.
ویژگیهای دوره جوانی
از طرفی دوره جوانی دوره شور و طراوت، شادی و نشاط، مستی و غرور، عشق و آرزو، مبارزه و تلاش، فخر و سربلندی، جستجو برای یافتن خویش، استقلال طلبی، آفرینندگی، بی باکی و تهور، قدرت و قوت، بلندپروازی و ایمان و کارو کوشش است. و از طرف دیگر دوره سرکشی، طغیان، هیجان، بیقراری، اضطراب، تردید، خواب و خیال و ماجراجویی به شمار می رود. مطالعه آثار روان شناسان، جامعه شناسان، زیست شناسان و نظریه پردازان مسائل اجتماعی و تربیتی مبین آن است که دوران جوانی دوره دگرگونیهای همه جانبه جسم و روان بوده و تاریخچه ای بس طولانی دارد(خسروپور، 1353).
در این دوره جوانان از نظر جسمی، جنسی و روانی رشد می کنند و به بلوغ می رسند، یکی از جنبه های رشد جسمی، رشد مغزی در این دوره است. رشد و نمو مغز در این دوره قابل توجه است. این تغییرات را می توان در دو بخش مطالعه کرد، یکی مجموعه ای از تغییرات مجزا در سیناپسهای سلولهای عصبی و در سطح اندام شناسی یا شکل و ساختار آنها و دیگری تغییرات در سطح نظامها یا ارتباطهای عملکرد مغز که در نوجوانی و جوانی به وقوع می پیوندد. هر دو سطح تغییرات به ایجاد تواناییهای عالی تر و پیچیده تر شناختی و رفتاری منجر می شود.
تغییرات شبکه نورونها در دوره جوانی
1-افزایش عمومی وزن و محیط مغزی که در چند مرحله در طول دوره کودکی و نوجوانی صورت می گیرد.
2-فرآیند رشد عصبی مربوط به جدا شدن سیناپسها(اپشتاین،1986)
3-ایجاد و تکامل سیناپسی(کووان،1990؛ کاندل و همکاران،1991)
4-انشعابهایی که در دندریتها ایجاد می شود. این ظرفیت باعث افزایش پیچیدگی شبکه های مغزی می شود(اپشتاین،1986)
بسیاری از محققان از جمله فاکس و دیودسون(1984) نشان داده اند که میه لینی شدن در سالهای نوجوانی و جوانی نیز ادامه می یابد. اصلیترین محل میه لینی شدن در سالهای جوانی در کرتکس قدامی و نواحی مربوط زیر گیجگاهی و آهیانه ای صورت می گیرد. نظامهای عصبی این ناحیه ها در عملکردهای هماهنگ سازی، یعنی در زبان ناپیدا، برنامه ریزی روانی کلامی، توجه، نظم بخشیدن به رفتار و ترتیب حرکتی یا رفتاری متناسب با مجموعه واقعه هایی که در توالی زمانی رخ می دهند، نقش خود را ایفا می کنند. این تحول نموداری از رشد بیشتر عملکردهای شناختی مغز است.
تغییرات مغز در دوره جوانی
در طول دوره نوجوانی و جوانی یک مجموعه از تغییرات به شرح زیر در مغز به وقوع می پیوندد:
1-رشد زبان به عنوان یک ابزار درونی
2-افزایش حافظه کاری
3-رساشدن مهارتهای عملکردهای هماهنگ کننده
4-کنترل شناختی رفتار
5-رشد شناختی(لطف آبادی،1388).
بلوغ روانی در دوره جوانی
دو مساله ی مهم دوران جوانی بحران بلوغ و بحران هویت است. بهرامی از بلوغ روانی نیز صحبت به میان می آورد که در طی آن خصوصیاتی چون(1)رسیدگی یا رسش هوشی، (2)رسیدگی عاطفی، (3)درک مفاهیم اخلاقی، (4)کمال اراده و (5) انفعالات که در صورت هماهنگی زمینه رشد متعادل فرد را فراهم آورده و در غیر اینصورت به رفتارهای غیرعادی یا عدم تعادل روانی وی منجر می شود(بهرامی،1385).
بلوغ روانی پس از بلوغ جنسی در انسان صورت می‌گیرد که با تغییر عادات همراه است. این عادات از قبیل: ۱-تغییر در روابط، ۲-تغییر در کارها، ۳-ترک بعضی عادت ها (کنار گذاشتن ناهنجاری‌ها البته روابط اجتماعی هم بر این ناهنجاری‌ها تاثیر دارد و موجب کم یا زیاد شدن آنها می‌شود). انسان خود متوجه این تغییر رفتارها نمی‌شود بلکه دیگران با نگاه کردن در تغییر کارها و رفتار او متوجه می‌شوند که فرد تغییر کرده است. همیشه بلوغ روانی به درستی سیر تکاملی خود را طی نمی‌کند و گاه موجب اختلالاتی از قبیل: ۱-وسواس. ۲-کمرویی. ۳-عدم رعایت حقوق اجتماعی دیگران. و در نهایت موجب مرتکب شدن اعمالی مانند دزدی، جنایت و..... می‌شود. هم چنین گاهی این اختلالات موجب بیماری‌هایی مانند: ۱-اضطراب‌های روانی، ۲-افسردگی و ۳-جنون جوانی می‌شود.(هیلگارد،اتکینسون،1904). با توجه به مسائل ذکر شده و اهمیت بلوغ روانی در دوره ی جوانی اهمیت آموزشهایی در این زمینه به جوانان برجسته می شود.
بحران هویت در دوره جوانی
از طرفی کسب احساس هویت مهمترین رویداد دوران جوانی است. به طور خلاصه هویت آن است که شخصی بداند کیست و مقصدش کجاست. رشد هویت یکی از جنبه های رشد خود می باشد که باعث تمایز فرد از سایرین می شود و چهار جنبه اصلی آن عبارتند از:
1-نظام روحانی و باورها و اعتقادات
2-انتخاب حرفه و نقش شغلی
3-نقش های اجتماعی در میان همسالان و خانواده و جامعه
4-نقش جنسی و ازدواج و زندگی خانوادگی آتی
دوره هویت یابی با فاصله گرفتن از خانواده و مبارزه برای استقلال ,خود آگاهی و انتقاد از خود, خیالپردازی و آزمایش های واقعی و رقابت پیشگی و کسب تجارب از طریق ایفای نقشهای مختلف همره است(لطف آبادی،1388).
همچنین لازم به ذکر است که هیجانها و عواطف جوانان در تمام فعالیتهای آنان در محیطهای آموزشی نقش به سزایی ایفا می کنند. هرگاه برنامه های محیط های آموزشی به نحو مطلوبی متناسب با استعداد و علاقه جوانان طرح ریزی شود، انرژی آنها در مسیر مطلوبی هدایت خواهد شد و این امر مستلزم برنامه ریزی همه جانبه و دقیقی در این حوزه است. یادگیری همان قدر که یک امر ذهنی و هوشی است یک امرعاطفی نیز می باشد(شعاری نژاد،1364).
برگرفته از :به سلوی
برچسب ها:
