راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

آيا مي دانيد نوزاد شما به چه فکر مي کند يا نگران چيست؟ بهتر است بدانيد که اولين ارتباط عاطفي شما با فرزندتان تنها از طريق لمس کردن و نوازش وي ممکن است ، با ماساژ دادن در حقيقت با نوزاد خود صحبت مي کنيد. با ارتباط چشم به چشم ، تماس پوست به پوست ، تبادل لبخند و محبت بهترين وجه ارتباط عاطفي مادر يا پدر با نوزاد به وجود مي آيد. همچنين بهترين شيوه مشارکت پدر ، خواهر يا برادر در مراقبت از نوزاد است.

فوايد ماساژ نوزاد

الف-فواید فیزیکی
تحریک سیستم گردش خون و لنفاوی
تسریع دریافت گیرنده های حسی نوزاد با ریلاکسیشن
بالا بردن آستانه تحریک نوزاد
کاهش تنش عضلانی
توسعه انعطاف پذیری نوزاد با ورزشهای ملایم
بهبود تکامل عصبي
بهبود وضعيت ايمني
تنظيم سيستم گوارش و تنفس
کاهش ناراحتي نوزاد از کوليک شکم، گرفتگي بيني و درد ناشي از دندان درآوردن
کاهش اضطراب و نگراني در نوزاد و تمرين آرامش و آسودگي
کاهش توليد هورمون هاي استرس
کاهش گريه و لج بازي نوزاد
خواب نوزاد را عميق تر و  طولاني تر مي کند.
چهره نوزاد را شکوفاتر و زيباتر مي کند.

ب-استفاده های فیزیکی و عاطفی:
براي شما زمان مشخص و دلپذيري را براي ارتباط عميق تر و القاء محبت بيشتر فراهم مي کند.
باعث بهبود ارتباط شما و نوزاد تان میشود.
به شما کمک مي کند که پيغام هاي غير کلامي نوزاد خود را درک کرده و واکنش مناسب نشان بدهيد.
احساس اطمينان و کفايت بيشتر در نحوه مراقبت خود میکنید.
توانايي شما را در کنترل اضطراب و ناراحتي نوزاد در مواقع استرس بيشتر مي کند.
استرس شما را هنگام دوري از فرزندتان کم مي کند.
اوقات فره بخش مملو از لذتي را براي شما و خانواده تان فراهم مي کند.
باعث افزایش اطمینان و احترام متقابل میشود.
باعث افزایش اعتماد به نفس شما میشود.
باعث بهبود ارتباط و القاء علاقه و محبت بيشتر میشود.

ج-استفاده های طولانی مدت :
یک ارتباط قوی بین شما و فرزندتان بوجود می آوردکه تشکیل دهنده پایه های یک زندگی خوب است.
باعث کاهش بی قراری فرزندتان شده و او را به آرامش بیشتر تشویق میکند.
از طریق ایجاد احساس امنیت و توسعه حسهای فیزیکی و بینایی و شنوایی باعث تسهیل در یادگیری فرزندتان میشود.
باعث رفع استرسهای فیزیکی و فکری نا خود آگاه  شما و فرزندان بزرگترتان میشود که این خود باعث یادگیری آسان تکنیکهای کنترل استرس توسط شما خواهد شد.
اوقات آرامبخشی را برای شماایجاد میکند و باعث ایجاد مکانیسمهای سازگاری خوب در رویارویی شما با استرس میشود.
 برای درک رفتارهای کلامی و غیر کلامی فرزندتان فرصت مناسبی ایجاد میکند.
فرزندتان یاد میگیرد که بین تماس خوب و بد فرق بگذارد.
فرزندتان یاد میگیرد که چگونه بدن خود را کنترل کند.
بچه هایی که با والدین خود ارتباط قوی دارند با دیگران نیز بهتر ارتباط برقرار میکنند.


د-استفاده های دیگر :
ماساژ باعث ایجاد سازگاری در کل سنین میشود.
تکنیکهایی که برای نوزادان با نیازهای ویژه استفاده میشود ،باعث پیشرفت اساسی این نوزادان در رشد فیزیولوژیک سال اول زندگیشان میشود.
ماساژ یک فهم عمیق بین والدین و بچه ایجاد میکندو شما با اینکار بهترین امکان را برای شروع یک زندگی خوب به او میدهید .
بچه ها بیشتر دنیای اطراف خود را از طریق حس لمس یاد میگیرند.بنابراین بهتر است بیشترین لمس را با ماساژهای روزانه خود در بچه هایتان ایجاد کنید.که منافع این کار را بزودی خواهید یافت.
جنین در محیط داخل رحم ،به خاطر اینکه دورش را مایع آمنیوتیک و بعد از آن جدار رحم در بر گرفته است فقط  صدای محو و زیبای مادر را میشنود.پس باید به این نوزادان تا زمان به ترم رسیدن تحریکات محیطی مناسبی از نظر سرو صدا و نور داده شود.

فواید کلاسهای ماساژ نوزاد ان:یادگیری ماساژ نوزاد ساده نبوده و شما  در این کلاسها یاد خواهید گرفت  که چطور از طریق لمس بتوانید احساس دوست داشتن و علاقه خود را به فرزندتان منتقل کنید.
علاوه بر آن شما یاد میگیرید که چگونه خود را آرام کرده و یک محیط طبیعی و بی سرو صدا برای فرزند خود فراهم کنید . پدرها از کلاسهای ماساژ نوزادان و بعضی اطلاعات مهم که در این کلاسها به آنها داده میشود میتوانند استفاده کنند.

فواید ماساژروی نوزادان و بچه ها :
- تسکین ناراحتی: ماساز هر دو هورمون اکسی توسین و ایندرو مورفین را رها میکند و در تسکین دادن ناراحتی حاصل ازدرآوردن دندان ،احتقان،کولیک،استرسهای عاطفی کمک میکند.
- دندان درآوردن: میتوانیداز طریق ماساژ نوزادتان تمام ناراحتیهای حاصل از دندان درد تسکین دهید.چونکه ایندرومورفین و اکسی توسین رها شده به تسکین درد کمک میکند.
- احتقان سینه: تکنیکهای ماساژ برای بیرون آوردن خلط از سینه کمک میکندورفع خلط از ریه ها را برای نوزادتان آسان میکند.
- احتقان سینوسها: ماساژ سینوسهای روی صورت به تمیز کردن سینوسها از موکوس کمک میکند
- کولیک: تجمع گاز دردناک که باعث دیستانسیون شکم میشود و یک نوزاد به مدت زمان طولانی برای دفع کردن آن نیاز دارد، با تکرار ضربه های کوچک روی شکم و ماساژ صحیح شکم به تسکین کولیک فرزندتان کمک کنیدبا بکار گیری ماساژ آرام بروی شکم، در حالیکه ضربه ها با توالی ویژه وارد شوند ، مقدار کوچک گاز حبس شده ما بین مواد دیگر در کولون حرکت کرده و به دفع کردن گاز کمک میکند اگر این میزان کم بطور پیوسته دفع شود. از انسداد گازی جلوگیری میکند.

لمس خوب و ماساژ روی نوزادان نارس:
پیشرفت تکنولوژی ومراقبت پزشکی نمیتواند تکمیل کننده یک مراقبت تکاملی خوب باشد و بهتر است در کنار این ها لمس خوب هم وجود داشته باشد.

اهداف لمس خوب :
1- یک حس مالکیت و تسلط خیلی خوب را برای شما ایجاد کند و این نسبت به نارسی نوزاد فرق می کند.
2- لامسه به خاطر همان تماس پوستی باعث هماهنگی شما و فرزندتان می شود.
3- باعث تکامل بیشتر فرزندتان در آینده می شود.
4- استرسهای حادی را که در اثر تزریق وریدی در  بخش مراقبت های ویژه نوزادان بوجود می آید، کم کرده و استرس و تنفر از لمس را در  فرزندتان از بین می برد.

چه کسانی لمس خوب را انجام می دهند؟
-پدر و مادر که منبعی ازاحساسات هستند .
- مراقبینی که بطور مداوم این کار را انجام بدهند چون متوجه شده اند بچه هایی که از نظر حسی تحت مراقبت یک نفر ثابت نبوده اند در رفتارشان  در آینده دچار مشکل شده اند.

چه موقع لمس خوب را شروع کنید؟
زمانی که نوزاد شما در بخش مراقبت های ویژه نوزادان تحت اقدامات درمانی بیقرار و مضطرب است بهترین زمان شروع لمس است.

مرحله اول: مشاهده کردن نوزاد:
زمانی که حال نوزاد شما نامساعد است بهتر است کنار تخت نوزاد خود نشسته و ضمن تماشا کردن او به بهترین لحضه های زندگی خود فکر کنید.

مرحله دوم: پدر و مادر در خدمت بچه قرار می گیرند. بدون این که هیچ مداخله ای داشته باشند .
در شرایطی که نوزاد شما وضعیت بی ثباتی دارد و به علت مشکل تنفسی نیاز به تنفس مصنوعی دارد و یا تحت عمل جراحی قرار گرفته است بهترین کار این است که دستتان را در فاصله نزدیک به نوزادتان قرار دهید بدون این که اورا لمس کنید.شما با این کار باعث آرامش نوزاد خود خواهید شد.

مرحله سوم: مرحله اجازه گرفتن برای شروع لمس است.
در این مرحله بهتر است ضمن صحبت کردن با نوزاد خود شروع به لمس نوزاد خود بکنید و اگر متوجه شدید که نوزاد شما بیقراری می کند ،با کاهش نور و صدای محیط زمینه را برای لمس کردن او مهیا کنید.

مرحله چهارم:نگهدارنده  
در این مرحله با گذاشتن دست خود روی نوزادتان از سنگینی دستتان برای ایجاد احساس آرامش  و امنیت در نوزاد خود استفاده کنید.
 
مرحله پنجم:در این مرحله آرام آرام آهنگ حرکت را وارد کار کنید و زمانی که نوزاد تان وضعیت با ثبات تری دارد یک دست خود را روی نوزاد ثابت نگه داشته و دست دیگرتان را به آرامی روی نوزاد حرکت دهید و اگر در این زمان متوجه بیقرار ی نوزادتان شدید، میزان حرکت دست تان را کمتر کنید .

مرحله ششم:  مرحله مراقبت آغوشی است. مطالعاتی که انجام شده نشان داده است که در بچه هایی که مراقت آغوشی شده اند. 72% از بچه های زیر 1کیلوگرم و 89% از بچه های 1.5-1کیلوگرم در  بخش مراقبت های ویژه نوزادان زنده مانده اند.

مرحله هفتم:مرحله شروع ماساژ

سعی کنید همه چیز را به گونه ای فراهم کنید که زمان مشخصی رابه ماساژ فرزند خود بپردازید. قبل از آن که کار خود را شروع کنید باید دستهای خود را شسته و زیور آلاتی که مانع کار و آزار فرزندتان می شود را خارج کنید. 

دمای محیط:
نوزادان در تماس با هوای آزاد تمایل دارند به سرعت دمای بدن را از دست بدهند .استفاده از روغن برای ماساژ احتمال از دست دادن دمای بدن را کاهش می دهد. در هر صورت باید شیر خوار خود را در دمای محیطی 30-29 درجه سانتی گراد ماساژ دهید 

چه زمانی نوزاد خود را ماساژ دهیم:
- در شرایطی باشید که حداقل به مدت نیم ساعت بتوانید آرامش خود را حفظ کنید
- نه زیاد سیر و نه زیاد گرسنه باشد.(یکساعت بعد از غذا)
- بعد از بیدار شدن از خواب یا حمام کردن

انتخاب بهترین وضعیت:
-وضعیت خودتان را به گونه ای انتخاب کنید که پشت شما صاف بوده و در طی بازی کردن با نوزاد احساس راحتی لذت بخشی داشته باشید.بهتر است شیر خوار را بر روی یک حوله نرم قرار دهید.

استفاده از روغن و تست آن:
استفاده از روغن(زیتون ، بادام ، نارگیل، آفتابگردان،...)باعث می شود که حرکت دست شما بر روی بدن نوزادتان ملایم تر و لذت بخش تر باشد. علاوه بر آن جذب روغن طبیعی از طریق پوست نیازهای تغذیه ای نوزاد را نیز مرتفع سازد. لازم به ذکر است که  قبل از استفاده روغن بهتر است آن را تست حساسیت پوستی کنید. به این صورت که ابتدا مقدار مختصری از آن را بر روی قسمت داخلی بازوی شیر خوارخود که خیلی حساس هست زده و بعد از 20 دقیقه آن را بررسی کنید. در صورتی که علایم حساسیت بروز کرده باشد بهتر است از روغن دیگری استفاده کنید.

ماساژ:
ماساژ درمانی را روزی سه بار و هر بار 15 دقیقه انجام دهید. هر دوره 15 دقیقه ای را به 3 دوره 5 دقیقه قسمت کنید و 5 دقیقه اول را به تحریکات لمسی و 5 دقیقه دوم را به تحریکات حرکتی و 5 دقیقه سوم را به ضربه زدن ملایم به اندام نوزاد از بالا به پایین ، بپردازید.

تحریکات لمسی در 5 دقیقه اول:

ماساژ صورت و دست ها:
بهتر است سر را توسط نوك انگشتان با ايجاد دايره هاي كوچك، از ناحيه نرم سر (ملاج) به محيط ماساژ بدهيد.
ماساژ ابرو و اطراف چشم توسط نوك انگشت شست صورت ميگيرد.
پيشاني را بايد از مركز به محيط ماساژ بدهيد. اين عمل را مي توانيد با قرار دادن هر دو شست در كنار همديگر در وسط پيشاني و جدا كردن آنها از همديگر انجام بدهيد.
با ايجاد دايره هاي كوچك توسط نوك انگشتان خود و در امتداد فك بالا و پايين صورت شيرخوار خود را ماساژ بدهيد.

ماساژ دست و بازو:
1. با يك دست يكي از اندام فوقاني فرزندتان را از ناحيه مچ در اختيار گرفته و با دست ديگر از بازو به طرف مچ دست به صورت دوشيدن ماساژ بدهيد و اين عمل را مكرراٌ تكرار كنيد.
2.براي ماساژ دست، توسط انگشت شست خود كف دست شيرخوار را با ملايمت باز كرده و انگشتان وي را بين چهار انگشت ديگر خود و انگشت شست ماساژ بدهيد. همچنين بهتر است تك تك انگشتان وي را جداگانه ماساژ بدهيد.

ماساژ شكم و قفسه سينه:
1.شكم نوزاد را  در جهت عقربه هاي ساعت و  به طرف پايين ماساژ بدهيد.  ماساژ را از زير دنده ها شروع كنيد.  ابتدا با يك دست شروع كرده و با دست ديگر آن را  ادامه بدهيد.
2.براي ماساژ قفسه سينه دست هاي خود را در كنار يكديگر در وسط قفسه سينه قرار داده و آنها را در جهت دنده ها به طرف پايين و خارج حركت بدهيد
3.همچنين مي توانيد دست ها را به موازات همديگر به پايين و بالا حركت دهيد.

ماساژ پشت و باسن:
برای ماساژ پشت حرکت چرخشی با تمام دست به سمت پایین روی پشت انجام می دهیم. برای این کار یکی از دستهایتان را بطور افقی در قسمت بالای پشت کودک درست زیر گردنش قرار دهیدسپس دست را به آرامی به طرف خودتان حرکت دهید. بعد از این که ذست به قسمت نشیمنگاه رسد آنرا بردارید ولی قبل از آن دست دیگر خود را برای شروع مجدد حرکت در بالا قرار دهید.
کف هر دو دست را روی هر دو کپل قرار دهید به دستهایتان چندین با بطور هماهنگ حرکت چرخش دهید.

ماساژ اندام تحتانی:
ابتدا از يک پا شروع کنيد. با يک دست مچ پا را در اختيار گرفته و با دست ديگر از ران به طرف پايين به صورت دوشيدن پوست نوزاد را نوازش کنید.اين كار  را چندين بار تکرار کنيد. سپس پای  ديگر را ماساژ دهيد. يا با دو دست خود هر دو ران نوزاد را در اختيار گرفته و با حرکات ملايم چرخشی با فشار ملايم تا مچ پا ادامه بدهيد.
کف پا را از ناحيه پاشنه به طرف نوک ماساژ دهيد. اين عمل را چندين بار تکرار کنيد.
انگشتان پا را بين انگشت اشاره و شست خود قرار داده  و آنها را با  فشاری ملايم ماساژ دهيد.
اقدامات يک الی چهار را چندين بار تکرار کنيد.

شروع تحریکات حرکتی در 5 دقیقه دوم:
در زمان تحریک حرکتی (5 دقیقه دوم) نوزاد را رو به پشت خوابانده و بازوها و پاها را باز و خم میکنیم مثل حرکات دوچرخه ای (هر خم و باز کردن 10 ثانیه طول بکشد) که این کار را برای 5 دوره 1 دقیقه ای انجام دهید.

شروع تحریکات ضربه ای در 5 دقیقه سوم:
.برای شروع تحریکات ضربه ای ابتدا نوزاد را در وضعیت روبه شکم قرا داده و ماساژ را با فشار متوسط شروع کنید.(فشار متوسط فشاری است که نه باعث قلقلک و نه باعث ناراحتی  نوزاد شود. اگر به میزان فشار اطمینان ندارید به اندازه ای که برای زدن کرم روی صورت تان فشار وارد می آورید،فشار وارد کنید حرکات ضربه ای را روی 5 قسمت زیر انجام دهید:

- از بالای سر به طرف گردن و پشت و برعکس
- از طرف گردن به طرف شانه ها و پشت و برعکس
- از قسمت فوقانی پشت به طرف کمر و برعکس
- از طرف ران به پاها و برعکس روی هر دو پا
- از طرف شانه به دستها و برعکس روی هر دو بازو

برگرفته از بسته خدمتی نظام مراقبت از شیرخواران پر خطر مرخص شده از بخش های مراقبت ویژه نوزادان-1393