راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

عوامل موثر در افزایش شیرمادر
• یکی از مهم ترین  نکات برای شیردهی موفق آرامش روان مادر می باشد.
• باید از خستگی مفرط مادر جلوگیری شود.
• مکیدن مکرر شیرخوار
• تداوم شیردهی در طول شب بنا به درخواست  شیرخوار
• در حین  شیردهی علاوه بر سرسینه ، قسمتی از هاله قهوه ای اطراف سینه نیز باید در دهان شیرخوار گذشته شودتا جریان شیر به طور مناسب برقرار شود وسینه مادر زخم نشود.
• به هیچ وجه نباید به شیرخوار ، پستانک ، شیشه و... داد زیرا شیرخوار دچار سردرگمی در مکیدن می شود.  
• وضعیت مناسب شیردهی
• شیرخوار باید به گونه ای در آغوش مادر قرار گیرد که صورتش بر روی سینه مادر و سرو بدنش نیز در یک امتداد قرار گیرد.
• بدن شیرخوار باید در تماس نزدیک  با مادر و چانه اش چسبیده به سینه مادر باشد.
• در صورتی که روش شیردهی صحیح باشد لب پایینی شیرخوار به طرف خارج بر می گیردد وکمی از هاله سینه  مادربالای لب فوقانی او دیده می شود. مکیدن  شیرخوار  کند و عمیق است  و صدای  فرودادن  شیرشنیده می شود.
• طول مدت شیردهی درنوبت باید چقدر باشد :
• در دو دقیقه اول شیردهی نیمی از شیرمادر ودر طی 4 دقیقه 90-80 درصد شیرمادر به شیرخوار می رسد با این وجود چون مکیدن باعث افزایش شیرمادر می شود. بهتر است شیردادن از هرسینه به مدت 15 -10 ادامه یابد.
• آیا شیردهی در هر نوبت باید از یک یا دوسینه باشد؟
• در طی هفته های اول ( تقریباً هفته اول ) باید در هر نوبت شیردهی ، شیرخوار از هر دوسینه  تغذیه شود و درهفته ها و ماه های بعد می توان در هر نوبت  شیرخوار را از یک سینه تغذیه کرد و در صورت تمایل  و نیاز  شیرخوار از سینه دیگر نیز به اوشیرداد. ترکیب شیرمادر در ابتدا وانتهای هر نوبت شیردهی با یکدیگر  متفاوت است به طوری که شیرابتدایی  آبکی و رقیق و شیر انتهایی داراری غلظت ، چربی ، پروتئین بیشتری است ، بنابراین  درهر نوبت شیردهی ، شیرخوار باید شیرابتدایی وانتهایی را دریافت کند و لازم است شیرموجود در هر سینه  به طور کامل تخلیه شود تا دوباره  شیرساخته شود ودر سینه مادر جاری گردد.

فواصل شیردهی  باید چگونه تنظیم شود ؟
• هر زمان  که شیرخوار میل داشت  به او شیرداده شود ، به طور معمول  در طی ماه های اول شیرخوار روزانه 12- 8 بار شیر می خورد.  به هر حال نباید برای شیردهی از برنامه ساعتی و زمانبندی شده استفاده شود و شیرخوار باید در انتخاب زمان شیرخوردن کاملاً آزاد گذاشته شود.

چگونه می توان مطمئن شد که شیرمادر برای تغذیه شیرخوار کافی بوده است؟
• در صورتی که میزان افزایش وزن شیرخوار مناسب  باشد یعنی در 6 ماه اول  پس از تولد روزانه حدود 20 گرم و در 6 ماه دوم عمر روزانه  15 گرم به وزن شیرخوار اضافه شود نشانه کافی بودن شیرمادر می باشد.

در صورتی که مادر شاغل  باشد یا به هر دلیل دیگری ناچار باشد ساعاتی را دور از شیرخوار باشد چه باید کرد؟
• در فاصله ای که مادر نزد شیرخوار نیست باید شیردوشیده شده با قاشق یافنجان  به شیرخوار داده شود. مادر نیز باید در مدتی که دور از شیرخوار است در فواصل منظم 2-1 ساعته شیرخود را بدوشد تا میزان  شیرش  کاهش نیابد.

روش دوشیدن و نگهداری شیرمادر
• ابتدا مادرباید دست هایش را با آب و صابون و سینه را با آب ساده بشوید و سپس در حال آرامش خاطر و در حالی که فقط به فرزندش فکر می کند با کمک دستهایش به آرامی شیرخود را بدوشد برای دوشیدن  شیر باید فقط به دور هاله  سینه فشار ملایم وارد شود.
برای بهتر جریان یافتن  شیر در موقع  دوشیدن  توصیه می شود ابتدا مادر  مقداری مایعات  گرم بنوشد و به مدت 10 -5 دقیقه نیز یک حوله گرم  روی سینه اش بگذارد  ظرفی که برای جمع آوری  شیراستفاده می شود نباید شیشه ای باشد زیرا گلبولهای سفید  موجود در شیرمادر به جدار آن می چسبد و خاصیت ایمنی شیر تا حد زیادی از دست می رود. بهتر است از ظرف های پلاستیکی استفاده شود.  شیر در حرارت اتاق حداکثر 4 ساعت  قابل استفاده شود.
شیر دوشیده تا 48 ساعت  در یخچال  قابل نگهداری است . برای گرم کردن  شیر باید  به روش بن ماری به تدریج گرم شود و اگر مقداری از این شیر اضافه ماند دیگر قابل استفاده نیست. شیرمادر  را میتوان منجمد کرد. برای این منظور باید 30 دقیقه شیر را در یخچال و سپس در فریزر  گذاشت شیر منجمد شده در جایخی یخچال  تا  دو هفته ودر فریزر خانگی تا 3 ماه قابل نگهداری است . ظرف محتوی شیرفریز شده را باید در بن ماری گرم کرد و شیرذوب شده را حداکثر  تا 30 دقیقه بعد مصرف کرد.

اگر در طی دوران شیردهی مادر دچار بیماری شود چه باید کرد؟
• به طور معمول پادتن ضد بیماری های واگیر از طریق شیر ، به شیرخوار می رسد بنابراین  شیردهی نه تنها باعث انتقال بیماری نمی شود بلکه مقاومت شیرخوار در برابر ابتلا به آن بیماری را افزایش میدهد. به عنوان مثال اگر مادر دچار  سرماخوردگی  شود پادتن های ضدسرماخوردگی از راه ترشحات دستگاه تنفس به شیرخوار منتقل شود رعایت نکات بهداشتی لازم است.
پس از سپری شدن دوباره پرخاطره بارداری ومشکلات متعدد احتمالی روحی و جسمی  زایمان مادر باید آماده شیردهی به فرزندخود باشد. از آنجا که هدیه ای ارزنده تر از شیرمادر برای شیرخوار وجود ندارد ، بطور قطع مادران  از اهداء آن به کودک خوددریغ نخواهد کرد.


برگرفته از: کتاب طب کودکان نلسون
دکتر بهزاد جدیری
فوق تخصص نوزادان