راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

چه موقع می توان بگویم که کودک من دچار اسهال است؟
بسیاری از والدین  نگران هستند که کودکشان به اسهال مبتلا شده باشد ، چون اجابت مزاج در یک نوزاد بطور مکرر اتفاق می افتد.  اجابت مزاج  معمولی  در نوزاد شما  به این بستگی  دارد  که آیا شیرمادر خوار یا شیرخشک  خوار است . مدفوع  کودک شیرمادر خوار معمولاً تمایل  به زرد ، نرم یا آبکی بوده و ممکن است تا پنج بار در روز اتفاق بیافتد.  گاهی اوقات یک نوزاد شیرمادر خوار در حین هرنوبت  شیرخوردن یا بلافاصله  بعد از آن اجابت مزاج خواهد داشت . علت این است که  همینکه معده او پر می شود ، شیر ، تمام سیستم  گوارش او را تحریک کرده و باعث اجابت مزاج می گردد. در عرض یک ماه ، اجابت مزاج اکثر نوزادان شیر مادر خوار به یک یا دوبار در روز کاهش می یابد. اجابت مزاج کودکان شیرخشک خوار معمولاً یک بار در روز بوده ونسبتاٌ سفت است. مدفوع نرم به صورت گاه و بی گاه طبیعی است .ا گر کودک  شما مرتب مدفوع بد بو و آبکی و دارای رگه های لزج دفع می کند ، یعنی آنقدر زیاد  که پس از اولین ماه زندگی ، بعد از هر بار  غذا  خوردن  مدفوع می کند ، یا تب داشته و یا به نظر می رسد  که در حال کم کردن وزن است ، ممکن است اسهال داشته باشد. بنابراین  با پزشک  یا مراقب بهداشتی خود مشورت کنید. 

عامل اسهال چیست ؟
اسهال زمانی که  اتفاق می افتد  که پوشش  داخلی روده ، معمولاً در اثر یک عفونت آسیب دیده باشد. پوشش آسیب دیده باعث نشت مایعات شده و به غذا اجازه می دهد  که بدون جذب هیچ ماده غذایی از روده عبور کند.  عوامل ایجاد  کننده شامل : عفونت  های معده ای روده ای ، سرماخوردگی ، آنتی  بیوتیک ها  و مصرف زیاد میوه یا آب میوه در رژیم غذایی می باشند.  اسهال همچنین ممکن است بوسیله  مسمومیت غذایی ، حساسیت یا نقایص آنزیمی ایجاد شود. همچنین ممکن است همزمان با دندان در آوردن کودک باشد  که دقیقاً معلوم نیست  چرا ؟  شاید به این دلیل که دندان  در آوردن باعث افزایش تولید بزاق و بدین  ترتیب مدفوع  شل می شود. 

آیا می توان از آن پیشگیری کرد ؟
بهداشت  مناسب میزان ابتلا به اسهال را کاهش می دهد ، چون میکروارگانیسمهای  عامل  آن می توانند به راحتی از دست به دهان منتقل شوند. بنابراین پس از تعویض پوشکهای آلوده ، یا رفتن به دستشویی دستهای خود را حداقل به مدت 15 ثانیه با یک صابون آنتی باکتریال  به دقت بشوئید. فراموش نکنید شیرخواران نباید در سال اول زندگی شیرگاو مصرف کنند. 

چگونه باید آنرا درمان کرد ؟
اگر کودک شما هنوز با اشتها است  و به خوبی سینه یا شیشه شیر را می گیرد ، شیردهی را ادامه دهید.  برای بچه های بزرگتر ، جرعه جرعه نوشیدن آب یا محلولهای الکترولیتی را امتحان کنید. از مصرف مایعات شیرین مانند نوشابه ، نوشیدنی های قندی و آبمیوه های رقیق شده اجتناب کید. ( قند جذب نشده آب را به داخل روده کشیده و می تواند باعث بدتر شدن اسهال شود. از داروهای ضد اسهال تنها زمانی استفاده کنید که پزشک آنرا تجویز کرده باشد. 

آیا بچه های شیرمادر خوار کمتر به اسهال مبتلا می شوند ؟
بله ، عناصری  مشخص در شیرمادروجود دارند که رشد میکروارگانیسمهای  را که باعث اسهال می شوند ،مهار می کنند.

آیا باید دادن غذاهای جامد را قطع کنم ؟
قبلاً اعتقاد بر انجام این کار وجود داشت ولی امروزه  پزشکان ادامه مصرف غذاهای جامد را به کودکی که به لحاظ رشد سنی مصرف آنها را شروع کرده است ، توصیه می گردد مگر اینکه  مرتباً استفراغ کند. برای کودک بین 6 تا 9 ماهه مصرف موز ، برنج ، پوره سیب و نان تست خشک توصیه می شود.
اگر کودک بزرگتر است ، مقادیر کم مرغ و غذاهای نشاسته دار نظیر سیب زمینی له شده و کته به او بدهید. 

چه موقع با پزشک تماس بگیرم؟
اگر اسهال بیشتر از چند ساعت طول بکشد می تواند نگران کننده باشد ولی معمولاً خود به خود بهبود می یابد. اگر مدفوع کودک بیش از 24 ساعت آبکی و شل بود با پزشک مشورت کنید. بزرگترین نگرانی ناشی از اسهال کم شدن آب بدن است. بنابراین اگر کودک شما علائم ناشی از دریافت ناکافی مایع یا از دست دادن مایع را نشان می دهد در تماس گرفتن با پزشک  تاخیر نکنید. پوست یا لبهای خشک ، بی حالی ، گریه بدون اشک ، ملاج فرو رفته نوزاد دست و پاهای رنگ پریده ، دفع ادرار زرد رنگ  یا کم حجم ( تعداد پوشکهای خیس کمتر از معمول) . 

همچنین اگر کودک شما  از خوردن یا نوشیدن سر باز می زند دچار تبی است  که بیشتر از 24 ساعت طول کشیده ، در مدفوعش خون وجود دارد ، اسهال او با استفراغ  همراه است یا شکم  او متسع شده است. باید با پزشک تماس  بگیرد. این علائم ثانویه ناشایع  ولی نگران کننده می باشند . اگر کودک در جریان  یک حمله اسهال ناراحت است سعی کنید  او را در آغوش  گرفته و تا حد امکان آرام کنید ، و او را خشک نگه دارید. س در زمان تعویض پوشک بچه و حساسیت  به خرج دهید  چون با سن کودک  براحتی در اثر اسهال تحریک می شود. اگر اسهال بیشتر از یک روز  طول کشید از یک کرم  محافظت کننده برای پیشگری از تحریک پوستی استفاده کنید ، خیالتان راحت باشد بزودی کودکتان بهبود خواهد یافت.

برگرفته از: کتاب طب کودکان نلسون
دکتر بهزاد جدیری
فوق تخصص نوزادان