راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

بعضی وقت ها تنفس بسياری از نوزادان نارس قطع مي شود که به آن آپنه مي گويند. اکثر والدين نگران اين وضعيت  هستند . لطفا اين مطالب را بخوانيد تا در مورد آپنه بيشتر ياد بگيريد. اين مطالب شامل علت های آپنه و کار هايی است که شما برای پيشگيری از آپنه مي توانيد انجام دهيد.

آپنه چيست؟
آپنه قطع تنفس است که
• بيش از 15 تا 20 ثانيه طول مي کشد.
• باعث کاهش ضربان قلب نوزاد مي شود.
• باعث مي شود رنگ نوزاد تغيير کند يا اکسيژن خون نوزاد کاهش يابد.

هر چند آپنه در نوزادان رسيده هم اتفاق مي افتد ولي در نوزادان نارس بيشتر است. وقتی يک نوزاد آپنه دارد ضربان قلب به 80 تا 100 ضربه در دقيقه کاهش می يابد که ( برادی کاردی)  ناميده مي شود. کاهش ضربان قلب بدون آپنه هم اتفاق می افتد.

علت آپنه چيست؟
به دلايل زيادی مثل مشکلات تنفسی و عفونتها ، تنفس نوزادان قطع مي شود. دربیشترمواقع آپنه به دليل نارس بودن نوزاد است و به مغز نوزاد مربوط مي شود. تنفس به وسيله مغز و سيستم عصبی کنترل مي شود.
مهمترين علت آپنه مغز نارس نوزاد است. البته در نوزادان نارس عضلات بينی، عضلات دهان و عضلات حلق هم ضعيف هستند. اين عضلات ضعيف نمي توانند راه عبور هوا را باز نگه دارند. يک نوزاد نارس سر بزرگی دارد، راه هوايی و گردن نوزاد انعطاف پذير است و عضلات گردن نوزاد ضعيف هستند. اگر چانه نوزاد روی سينه خم شود. راه هوايی پيچ خورده و يا مسدود مي شود و  مشکل تنفسی ايجاد مي کند.

 آپنه چطور تشخيص داده مي شود؟
در بيمارستان وقتي تنفس نوزاد قطع شد يا ضربان قلب کاهش يافت، آلارم دستگاه کنترل کننده که به نوزاد وصل است به صدا در مي آيد و پرستار را آگاه مي کند. پرستار علت آلارم را بررسي مي کند و نوزاد را از نظر وجود آپنه مشاهده مي کند. البته برخی از آلارم هانیز واقعی نيستند.
ممکن است آزمايشات ديگری از نظر عفونت و علتهای ديگر آپنه انجام شود. در بيشتر موارد آپنه در نوزادان نارس طبيعی است  که علت آن  نارس بودن نوزاد است و به تدريج با رشد نوزاد به طور کامل از بين مي رود.

چگونه آپنه درمان می شود؟
شايعترين درمان آپنه اين است که نوزاد را به آرامی لمس کنيد تا دوباره نفس بکشد. پشت يا کف پای نوزاد را به آرامی مالش دهيد يا نوازش کنيد. با اين کارها  نوزاد را تشويق مي کنيد تا دوباره نفس بکشد. درمانهای ديگری هم برای آپنه وجود دارد. در برخی نوزادان دارو استفاده مي شود. داروهايی که استفاده مي شود: آمينوفيلين وکافئین است. اين داروها مغز نوزاد را تحريک مي کنند تا نوزاد دوباره نفس بکشد.
درمانهای ديگر اين که دو لوله باريک و نرم در بينی نوزاد قرار داده مي شود و از طريق آنها هوا يا اکسيژن داده مي شود وکمک مي کند راههای هوايی بينی وگلو باز بمانند و همچنين باعث مي شود هوای بيشتری در ريه باقی بماند. زمانی که اکسيژن خون نوزاد خيلی پايين است مي توان از اين روش برای دادن اکسيژن نيز استفاده کرد.

آيا مي توانم کاری برای پيشگيری از آپنه انجام دهم؟
تنها درمان حقيقی آپنه زمانی است که نوزاد شما رشد کرده و بزرگ شود.

شما مي توانيد با انجام کارهای زير از آپنه بيشتر جلوگيری کنيد.
• اجازه دهيد نوزادتان خواب آرامی داشته باشد و در بين خواب او را بيدار نکنيد.
• بغل کردن صحيح نوزاد نارس خيلی مهم است. پرستار به شما نشان مي دهد که چگونه سرنوزاد را نگه داريد. اين کار به تمرين نياز دارد.
• توجه کنيد وضعيت نوزاد به صورتی باشد که سر وگردن نوزاد در يک خط مستقيم قرار بگيرد. اين وضعيت از پيچ خوردن راه هوايی جلوگيری مي کند. وضعيت خوب راه هوايی در هنگام تغذيه، خواب و نوازش نوزاد خيلی مهم است .
• درجه حرارت بدن نوزاد را تا حد امکان ثابت نگه داريد. در هنگام تعويض لباس و حمام دادن از سرد شدن نوزاد جلوگيری کنيد. اگر نوزاد سرد شد بايد فورا" او را گرم کنيد. تغييرات سريع درجه هوا مي تواند باعث آپنه شود.
• در تغذيه نوزاد نارس ممکن است مکيدن سخت و سريع باشد. هنگام مکيدن و بلعيدن اغلب نوزادان نارس دچار آپنه مي شوند. پرستار به شما آموزش مي دهد چگونه رنگ و تنفس نوزاد را مشاهده کنيد و چگونه تغذيه را انجام دهيد تا اين که تنفس های نوزاد به طور ثابت حفظ شود.
• اگر شما يا فرد ديگری در منزل سيگار می کشد زمان آن رسيده است تا سيگار را قطع کنيد. نيکوتين موجود در سيگار برای نوزاد خطرناک است. از دکتر يا پرستارخود در مورد برنامه های ترک سيگار در جامعه سوال کنيد.

چگونه مي توان فهميد آپنه نوزاد در حال بهبودی است؟
وقتي آپنه کمتر اتفاق مي افتد بدانيد که آپنه نوزاد شما در حال قطع شدن است. مدت زمان آپنه و شدت آن کمتر خواهد شد. اکسيژن و داروی آپنه  قطع می شوند. در بيمارستان، نوزاد بايد چند روزی آپنه نداشته باشد تا از دستگاه جدا شود و سپس مرخص مي شود.

اگر بچه من هنوز آپنه دارد پس چه وقت به خانه خواهد رفت؟
وقتي که نوزاد تمام شيرش را  از طريق دهان بخورد  و در يک تخت رو باز بخوابد و بدنش گرم بماند. اين  نشان دهنده رشد نوزاد است در اين صورت مي تواند از بخش ويژه منتقل شود.
بعضی وقت ها نوزاد با اين که آپنه دارد مرخص مي شود. اگر تعداد آپنه ها کمتر است و نيازی به تنفس کمکی ندارد. دکتر نوزاد شما ممکن است دارو بدهد يا توصيه کند يک دستگاه کنترل برای منزل تهيه کنيد و به مدت دو ماه نوزاد از نظر آپنه در منزل کنترل مي شود.

آيا آپنه نوزاد نارس علت مرگ ناگهاني نوزاد است؟
آپنه ناشی از نارس بودن نوزاد و مرگ ناگهاني نوزاد دو مشکل مختلف هستند. داشتن آپنه در بيمارستان باعث مرگ ناگهاني نوزاد نمي شود و دستگاه کنترل در منزل نيز از مرگ ناگهاني شيرخوار جلوگيری نمي کند. ولي نوزادان نارس چه با وجود آپنه يا بدون آپنه در معرض خطر مرگ ناگهانی هستند.

وقتی نوزاد نارس را به خانه مي بريد بايد توجه خاصی به خواب نوزاد داشته باشيد تا هنگام خواب دچار مشکل نشود:

• نوزاد را به پشت بخوابانيد و اگر شخص ديگری هم از نوزاد مراقبت مي کند به او هم توصيه کنيد اين وضعيت را هنگام خواب نوزاد رعايت کند.
• برای خواب نوزاد از تخت بچه استفاده کنيد و از تخت بزرگسالا ن و مبل های فنری استفاده نکنيد.
• از صندلی مخصوص ماشين فقط در ماشين استفاده کنيد و برای خوابيدن نوزاد  در طول شب و خواب  نيم روزی استفاده نکنيد.
• هنگام خواب اسباب بازي ها و بالش ها را ازداخل تخت برداريد تا باعث خفگی نوزاد نشو ند.
• روی تخت نوزاد پتو نيندازيد. نوزاد شما بزرگ شده و نياز به نور دارد.
• سيگار نکشيد و اجازه ندهيد کس ديگری هم دراطراف نوزاد شما سيگار بکشد.
• هرگز بچه را خيلی شديد تکان ندهيد.

برگرفته از بسته خدمتی نظام مراقبت از شیرخواران پر خطر مرخص شده از بخش های مراقبت ویژه نوزادان-اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی -1393