راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

وقات‌فراغت زمانی است که کودک باید آزادانه به انجام فعالیت‌های موردعلاقه خود بپردازد. تنظیم زمان و فراهم‌کردن اوقات‌فراغت برای کودکان به‌عهده بزرگسالان است.
به گزارش سلامت نیوز ، دکتر فاطمه قاسم‌زاده در روزنام شهروند نوشت :برخورداری از اوقات‌فراغت، یکی از حقوق اساسی کودکان است، در ماده ۳۱ پیمان‌نامه حقوق کودک براین اساس تأکید شده است: (دولت‌های عضو، حق کودک را برای داشتن اوقات‌فراغت، آرامش، پرداختن به بازی و فعالیت‌های تفریحی مناسب با سن کودک و مشارکت آزادانه در زندگی فرهنگی و هنری احترام می‌گذارند و آن را اشاعه می‌دهند و فراهم ساختن فرصت‌های برابر فعالیت‌های فرهنگی، هنری و تفریحی را تشویق می‌کنند.)
بهره‌‌مندی از اوقات‌فراغت برای همه انسان‌ها به‌ویژه کودکان به ‌دلایل زیر اهمیت اساسی دارد:


کودکان برای رشد خود به تحرک و بازی نیاز دارند. تحرک رمز سلامت کودکان است. بازی‌های پرتحرک سبب تخلیه هیجانی و در نتیجه آرامش کودکان می‌شود.
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهند، کودکانی که در خانه و مهدکودک از تحرک کافی در قالب بازی‌های مناسب برخوردارند آرامش و تمرکز بیشتری دارند بازی سبب شادی و نشاط کودکان می‌شود و آنان را با جهان پیرامون خود همراه و با شوق‌وشور کودکانه آشنا می‌سازد، بهترین برنامه برای اوقات‌فراغت کودکان تشویق آنها به بازی‌های مناسب مورد علاقه آنان است.


ادبیات و فعالیت‌های مربوط به آن: کتاب و قصه‌خوانی، تصویرخوانی و... در کنار هنرهایی مانند نقاشی، کاردستی، موسیقی، نمایش و... ازجمله نیازهای اصلی و زمینه‌های مناسب برای اوقات‌فراغت کودکان است که پرداختن به آنها می‌تواند اوقات‌فراغت دلپذیر، شاد و آموزنده‌ای را برای آنها فراهم کند. جست‌وجوگری، تجربه‌کردن، بودن در طبیعت و مشاهده پدیده‌های آن، کشف دنیای پیرامون خود به‌ صورت آزاد و خلاق ازجمله فعالیت‌هایی است که اگر کودکان به‌ صورت آزاد و دلخواه و نه به شکل اجباری و تحمیلی به آنها بپردازند اوقات فراغت خود را به ‌صورت سازنده گذرانده‌‌اند.


کودکی، سال‌های رشد و بالندگی است و در شکل‌گیری رفتار کودکان، دورانی حساس و تاثیرگذار است، اگر در این سال‌های طلایی بتوانیم زندگی‌ آنها را با فعالیت‌های مناسب و موردعلاقه آنها همراه سازیم رشد و سلامت آنها را تأمین کرده‌ایم.


توجه به علایق کودکان در شکوفایی توانمندی آنها تأثیر زیادی دارد. اوقات‌فراغت کودکان را نباید با تحمیل فعالیت‌های موردعلاقه خودمان هدر دهیم. درنظرگرفتن علایق کودکان، انگیزه‌های آنها را تقویت می‌کند. حق انتخاب را از کودکی به آنها می‌آموزد، توانایی تصمیم‌‌گیری را در آنها افزایش می‌دهد و احساس ارزشمندی را در آنها ایجاد می‌‌کند.


همه این موارد سلامت شخصیت آنها را سبب می‌شود. با توجه‌ به این ضرورت‌ها برنامه‌ریزی اوقات‌ فراغت کودکان در خانه و مراکز آموزشی یکی از اولویت‌های رشد کودکان است. در این زمینه مشکلاتی نیز وجود دارد که به مهم‌ترین آنها همراه با ارایه راهکارهایی مناسب اشاره می‌شود.


مفهوم اوقات‌فراغت هنوز برای بسیاری از والدین و مربیان روشن نیست و به‌‌جای در نظر گرفتن علایق کودکان خواست‌های خود را در نظر می‌گیرند و حتی گاه والدین آرزوهای تحقق نیافته دوران کودکی خود را به‌عنوان فعالیت‌های مناسب به آنها پیشنهاد و بلکه تحمیل می‌کنند و این امر کاملا برخلاف مفهوم اوقات‌فراغت است که به انجام فعالیت‌های مورد علاقه کودکان تأکید دارد.


ضرورت برخورداری از اوقات‌فراغت رأی گروهی از والدین و مربیان مشخص نیست، برخی از والدین اوقات فراغت را برای کودکانی که به مدرسه می‌روند نوعی وقت‌‌گذرانی و مانعی برای درس‌خواندن به حساب می‌آورند و کودکان خود را به‌خصوص در موقع امتحان از هر فعالیتی منع می‌کنند.

درحالی‌که خستگی ناشی از این روش، یادگیری و بازدهی آموزشی کودکان را کاهش می‌دهد در مهدهای‌کودک گاه برخی از مربیان به بهانه عقب‌ماندن(آموزش) کودکان، مانع پرداختن آنان به فعالیت‌های آزاد خلاق می‌شوند و درنتیجه دلزدگی از محیط‌‌های آموزشی را از سال‌های اولیه کودکی در آنان ایجاد می‌کنند.


مشکلات مالی خانواده و امکانات محدود مراکز آموزشی (مهدکودک و مدرسه) شرایط نامناسبی را برای اوقات‌فراغت کودکان ایجاد می‌کند. برخی از خانواده‌ها به‌دلیل فقر اقتصادی نمی‌توانند امکانات لازم را برای گذراندن اوقات‌فراغت به‌‌صورت مناسب برای فرزندانشان فراهم سازند.


در مراکز آموزشی نیز کمبود امکانات و تعداد زیاد کودکان مانع بهره‌مندی درست آنان از فراغت خود می‌شود. مسئولان نهادهای فرهنگی جامعه وظایف خود را در زمینه فراهم‌کردن امکانات مناسب اوقات‌فراغت کودکان به درستی انجام نمی‌دهند. در بسیاری از نقاط محروم شهر حداقل امکانات برای اوقات‌فراغت کودکان وجود ندارد یا به‌علت هزینه بالای استفاده از آنها برای کودکان محروم که تعداد آنها در جامعه کم نیست، وجود ندارد. درنتیجه فقر اجتماعی در کنار فقر خانوادگی، امکان دسترسی کودکان فقیر را به فعالیت‌های اوقات‌فراغت از بین می‌برد.


برای همه ما بازی کودکان فقیر شهر در کوچه‌ها، خیابان‌ها به‌ویژه در ماه‌های تابستان صحنه‌های آشنایی است که بارها شاهد آن بوده‌ایم.
متنوع نبودن فعالیت‌های اوقات‌فراغت چه در خانواده و چه در مراکز آموزشی، مشکل دیگری است که وجود دارد.


براساس بررسی‌های انجام شده، در جامعه ما کودکان بیشترین زمان اوقات‌فراغت خود را به تماشای برنامه‌های تلویزیون می‌پردازند. علاوه‌بر آن‌که محتوای بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی برای کودکان مناسب نیست، اصولا دیدن این برنامه‌ها کمتر جنبه خلاق و فعال دارد. تنوع برنامه‌های اوقات‌ فراغت باتوجه‌به تفاوت‌های کودکان، سبب بروز توانمندی‌های گوناگون در آنان می‌شود و رشد همه‌جانبه آنها را موجب می‌شود.


بسیاری از والدین، اسباب‌بازی‌ها و فعالیت‌های مناسب برای گروه‌های سنی کودکان را نمی‌شناسند و این امر سبب افزایش بازی‌ها و اسباب‌ بازی‌های خشونت‌آمیز، نامناسب با سن و توان کودکان، رقابت و... می‌شود که به رشد و سلامت آنان آسیب می‌رساند.


وجود نگرش‌های تبعیض‌آمیز نسبت به اوقات‌فراغت پسران و دختران سبب محرومیت بیشتر دختران در استفاده از امکانات و فرصت‌های موجود در زمینه اوقات‌فراغت در جامعه است. تغییر این نگرش‌ها با آموزش و کار فرهنگی مناسب امکان‌پذیر است.


باتوجه‌به امکانات محدود در ارتباط با آموزش خانواده‌ها، این وظیفه برعهده مراکز آموزشی، از مهد تا دبیرستان است که با وجود تلاش‌های
انجام شده کافی به‌نظر نمی‌رسد، مگر آن‌که ارتباط و آموزش خانواده جزو وظایف و اولویت‌های مراکز آموزشی باشد و برای آن برنامه‌های مناسبی تدوین شود.پدرومادر و مربیان الگوهای اصلی یادگیری کودکان به‌‌شمار می‌‌روند اگر آنان در خانواده و مراکز آموزشی فعالیت‌های مناسبی برای اوقات‌فراغت خود داشته باشند کودکان نیز از آنها می‌آموزند. الگوی شایسته‌ای برای آنان باشیم.

برگرفته از : سلامت نیوز