راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

کودکان بازی نمادین خود را به روش های متفاوتی مثل لباس پوشیدن، نقش بازی کردن، مهمانی چایی دادن و یا بازی با وسایل پزشکی و غیره اجرا می کنند. بازی کردن نقش های مختلف به کودکان کمک می کند که درباره نقش های اجتماعی و قوانین حاکم یاد بگیرند و آنها بدین وسیله می توانند در یک محیط امن کارهایی سخت یا ترسناک را تمرین نمایند. بازی نمادین همچنین باعث بهبود مهارتهای زبانی، برنامه ریزی از قبل ، حل مشکلات و تفکر خلاق در کودکان می گردد.

بازی نمادین و تکامل

شیرخواری
قبل از انجام بازی های خیالی و یا نمادین آنها نیاز به یادگیری درباره اشیاء و عملکرد آنها را دارند. شیرخواران نیاز به صرف زمان جهت بررسی اشیاء دارند و این کار را به وسیله به دهان گذاشتن، بهم کوبیدن، تکان دادن اشیا  انجام می دهند. در حدود 15-12 ماهگی شیرخواران شروع به تقلید از شما می کنند. بازی های نمادین اولیه، کوتاه بوده وکودک خودش انجام می دهد.

نوپایی
نوپایان عاشق کپی کردن از کارهای شما هستند و بوسیله روش های ساده مثل نوشیدن از یک لیوان، تغذیه خرسک، یا صحبت با تلفن شما را تقلید می کنند. به کودک خود وسایل اسباب بازی بدهید تا بتواند در تمیز کردن، شستن، جارو کردن، پختن، باغبانی کردن و تعمیر کردن  کمک کنند (درست مثل مادر یا پدر). بازی نمادین برای کودکان بسیار سرگرم کننده است.

کودکان کم سال
در حوالی 3 سالگی کودکان بیشتر با بازی نمادین سرگرم می شوند."زمان غذا خوردن" یعنی این که میز را باید بچینند، غذا درست کنند، غذا بکشند، بخورند و ظرفها را بشویند. آنها شاید یک کتاب را به عروسک خود نشان دهند و یا از خرسی خود بپرسند "بیشتر می خوای بخوری؟ ". آنها می توانند از اشیاء جایگزین در بازی خود استفاده کنند مثل از بلوک اسباب بازی به عنوان ماشین و از کلاه به جای قایق استفاده کنند.در سنین پیش دبستانی شما بیشترین بازی های نمادین را خواهید دید. کودکان می توانند به طور همزمان چندین نقش را بازی کنند (مثلاً پدر، مادر و کودک ) وایده هایی را که در تلویزیون دیده اند مثل ( سفر فضایی ) بازی نمایند. داستان سرایی کودکان می تواند خیلی با تفصیل و پر از خیال بافی باشد.

شما چه کاری می توانید بکنید
• چگونه وانمود کردن را به کودک یکساله خود نشان دهید: عروسک یا خرسی را ببوسید، بغل کنید و یا تغذیه کنید، با تلفن نمادین صحبت کنید (کنترل تلویزیون را به جای تلفن استفاده و وانمود کنید که دارید با آن صحبت می کنید)، ماشین را هل دهید و صدای ماشین درآورید، با حیوانات اسباب بازی بازی کنید و صدای حیوانات را درآورید.
• ادای خرید کردن، به سر کار رفتن، دکتر رفتن، سوار اتوبوس یا مترو شدن، پیک نیک رفتن و یا به مهد رفتن را درآورید. بازی نمادین می تواند در داخل یا خارج خانه بازی شود.
• حالت های مختلف را بازی کنید مثلاً به طور نمادین درباره خرید کردن، ساندویچ خریدن، محل کار رفتن، دکتر رفتن، سوار ماشین یا مترو شدن، پیک نیک رفتن و یا به مهد رفتن بازی کنید. بازی نمادین می تواند در داخل یا خارج خانه انجام شود.
• از وسایل مختلف اسباب بازی جهت بازی استفاده کنید ( مثل عروسک، خرسی، وسایل کشاورزی، وسایل دکتر، قطار، ماشین، تریلی، قابلمه، ماهیتابه و گاز اسباب بازی ).
• در حدود سه سالگی شما می توانید جانشینی اشیاء را به کودکتان معرفی کنید. این یعنی این که شما می توانید از جعبه مقوایی به جای حمام و تخت خواب عروسک او استفاده کنید. شما می توانید از اشیاء اضافی منزل مثل دستمال، جعبه، نی، طناب و سایر اشیاء استفاده کنید و نشان بدهید که چگونه کودکتان می تواند با آنها بازی خیالی انجام دهد ( مثلاً از قاشق بعنوان آدم، کنترل TV به جای ماشین و یا بجای تلفن).
• کودکتان را تشویق نمایید که انواع مختلف بازی را انجام دهد. پسرها شاید دوست داشته باشند مادر باشند و یا دخترها شاید دوست داشته باشند که نقش پدر را بازی نمایند. دختر ها شاید بخواهند نقش راننده کامیون و پسرها شاید بخواهند نقش مربی مهد کودک را بازی نمایند.

بعضی از بازی ها که می توانید انجام دهید
• با عروسک و خرسی مهمانی چایی بگیرید. چند فنجان چایی خیالی بریزید و به کودکتان نشان دهید که چگونه آن را به خرسی می نوشانید و ببینید آیا کودکتان از شما تقلید می کند. از کودکتان بخواهید که برای شما یک فنجان چایی ( خیالی ) بریزد و سپس وانمود کنید که چایی خیلی داغ است و برای سرد کردن آن را فوت کنید.
• چند بازی پشت سر هم  بازی کنید. همان طور که کودک شما بزرگتر می شود سعی کنید که چند بازی را با همدیگر انجام دهید مثلاً چایی بریزید و قند یا شکر ( خیالی )، اضافه کنید و چای را بنوشید و سپس لیوانها را بشویید ( به صورت خیالی ). اگرکودک شما نشان می دهد که در بازی های شما با آمادگی شرکت می کند، پیچیدگی بازی های خود را  بیشتر افزایش دهید.
• بازی با ماسه و آب: شما می توانید برای انسانها یا حیوانات خیالی به وسیله یک ظرف پلاستیک ( ظرف ماست ) یک غار و یا یک  استخر خیالی درست کنید. شما می توانید ماشین، کامیون و جاده خیالی درست کنید که در آن ماشین های شما رانده شوند. درباره این صحنه ها داستان بسازید. شما داستان را شروع کنید و ادامه آن را به کودکتان بسپارید. به نوبت داستان بگویید. همیشه دنباله رو بازی کودکتان باشید و سعی کنید که هدایت بازی را به آنها بسپارید.
• لباس پوشیدن: از ظرف بستنی یا ماست کلاه درست کنید، از جعبه دستمال کاغذی بجای کفش استفاده کنید. کودکان دوست دارند که با لباس ها، کلاه ها و کفش های کهنه تان در اطراف خانه بچرخند.  شما می توانید از یک چمدان کهنه جهت نگهداری این لباس های بازی او استفاده کنید.
• بازی عروسکی نمایید. با استفاده از جوراب، پاکت کاغذی، قاشق چوبی و دستکش آشپزخانه شما می توانید بازی عروسکی نمایید. یک جعبه مقوایی بزرگ را انتخاب و پنجره ای را در آن بریده و باز کنید و از آن به عنوان صحنه خیمه شب بازی و عروسک بازی استفاده کنید.
• با جعبه ها بازی کنید. جعبه ها می توانند به ماشین، قطار، هواپیما، موشک و صندلی اتوبوس تبدیل گردند ( خیالی ) و یا می توانید از این جعبه ها به عنوان قلعه یا اجاق گاز استاده نمایید. نیازی نیست که این همه اجزا را روی آن نقاشی کرده یا ببرید. فقط چند خط روی آن بکشید و یا چند جا را ببرید ( مثل جای پنجره، جای در ). کودکان بزرگتر از درست کردن و دکور کردن این جعبه ها لذت می برند.

هشدار های ایمنی
• اگر آنها از قیچی، چسب، رنگ و منگنه استفاده می کنند، نظارت کافی روی آنها داشته باشید و مواظب خوردن مواد مضر یا مشکلات راه های هوایی و خفگی آنها باشید ( احتمال دارد بعضی اشیاء ریز و سفت به ریه کودکان بپرد و حالت خفگی ایجاد نماید ).
• لباس پوشیدن: لباس بزرگترها معمولا در تن کودکان شل و ول است، وقتی که کودکتان این لباس ها را جهت بازی می پوشد مواظبت از آنها در پله ها، بالا رفتن از اشیاء و روشن و خاموش کردن بخاری الزامی است.

ترجمه و تدوبن: دکتر سیف اله حیدرآبادی
فلوشیپ تکامل کودکان
مرکز تحقیقات سلامت کودکان - دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دکتر بهزادجدیری –فوق تخصص نوزادان–بیمارستان آتیه
بر گرفته از بروشور آموزشی برای والدین از مرکز ایالتی تکامل کودکان -استرالیا