راهنمایی و آموزش والدین از زایمان تا رشد

ما چه چیزهایی درباره تکامل اولیه زبان و تکامل سواد آموزی ( خواندن و نوشتن ) می دانیم؟
تکامل اولیه زبان و سوادآموزی در سه سال اول عمر شروع شده و به تجربیات اولیه کودک با کتاب و داستان بسیار وابسته است .
تعاملاتی که این کودکان کم سال در زندگی خود با وسایل یادگیری سواد مثل کتاب، کاغذ و مواد شمعی و با بزرگسالان دارند، سنگ بناهای تکامل زبان، خواندن و نوشتن می باشند. این فهم نسبتاً جدید از تکامل سوادآموزی خود تائیدی بر تحقیقات جاریست که بر نقش حیاتی تجربیات اولیه کودکان در شکل دهی تکامل مغز آنها دارد.
تحقیقات اخیر حمایت کننده یک روند تعاملی و تجربی یادگیری مهارت های گفتاری و نوشتاری زبان است و این روند در اوایل شیرخواری شروع می گردد. اكنون ما می دانیم که بسیار قبل تر از ورود به مدرسه کودکان قسمت چشمگیری از دانش خود درباره زبان، خواندن و نوشتن را کسب می کنند. کودکان از طریق راه هایی مثل تجربیات اجتماعی خود درباره خواندن نوشتن با بزرگسالان و یا کودکان بزرگتر و به وسیله استفاده از کتاب و دیگر وسیله های سواد آموزی ( کتاب، مجله،کاغذ، قلم ) چگونه صحبت کردن، خواندن و نوشتن را یاد می گیرند.

به عبارت ساده تحقیقات سوادآموزی اولیه می گویند که:
• مهارت های زبانی، خواندنی و نوشتنی در زمان های مشابهی تکامل پیدا می کنند و خیلی به هم وابسته هستند.
• تکامل اولیه سواد آموزی یک روند تکاملی ادامه دار است که از سال اول زندگی شروع می گردد.
• یادگیری مهارت های اولیه در یک زندگی واقعی و از طریق تعاملات مثبت با مواد آموزش دهنده سواد و دیگر مردم بوجود می آید.

سواد آموزی زود هنگام به معنی خواندن زود هنگام نمی باشد.
درک کنونی ما از تکامل اولیه زبان و سواد آموزی راه های جدیدی برای کمک به یادگیری گفتار، خواندن و نوشتن کودکان گشوده است. اما این امر تبلیغ کننده " یاد دهی خواندن به کودکان کم سال" نمی باشد.
آموزش های مشخصی که شیرخواران و نوپایان را تحت فشار قرار می دهد که توانایی بزرگسالان در خواندن و نوشتن کلمات را کسب نمایند، راه مناسبی از نظر روند تکاملی نمی باشد. تئوری های سواد آموزی اولیه تاکید بر شکوفایی طبیعی توانایی های سواد آموزی کودکان از طریق جذابیت های کتاب، اهمیت تعامل مثبت کودکان و بزرگسالان و اهمیت حیاتی تجربیات فراوان سوادی آنها دارد.
آموزش دستوری که نیازمند این است که کودک کم سالی که آماده خواندن نمی باشد بخواند. اين یک روش غیر سازنده و احتمالاً صدمه زننده به کودکی است، چون آنها ممکن است در اولین تجربیات خواندن خود ناموفق بوده و همیشه خواندن را با  تجربه شکست ارتباط دهند.

چه کارهایی را شیرخواران و نوپایان می توانند انجام دهند. (رفتار سواد آموزی (رفتار کتاب ) زود هنگام)
 مفهوم سواد آموزی زود هنگام می گوید که زبان، خواندن و نوشتن از طریق تعدادی از مهارت های اولیه بوجود آمده و به تکامل می رسد. دانشمندان رفتار های مربوط به سواد آموزی اولیه را دسته بندی کرده اند و اصطلاحاً رفتار کتابی می گویند. این دسته بندی ها در جدول پایین آورده شده است و می توانند در فهمیدن رفتار کتاب کودکان بسیار کم سال مورد استفاده قرار گیرد. این دسته بندی به ما کمک می کند که معنای این رفتار های کتاب را فهمیده و پیشرفت کودک در مسیر سواد آموزی را ببینیم. مهارت های سواد آموزی اولیه برای تکامل سواد آموزی آتی اهمیت فراوانی دارند و باید در برنامه های اولیه گفتاری سواد آموزی همیشه مد نظر باشند.
بوسیله تمرکز بر روی اهمیت سال های اولیه عمر ما معنایی جدید به تعاملاتی که کودکان کم سال با کتاب و داستان دارند می دهیم. با نگاه بر روی تکامل اولیه سوادآموزی به عنوان یک روند پویای تکاملی، ما می توانیم ارتباط و معنی بین به دهان گذاشتن کتاب توسط یک شیرخوار و رفتار گرفتن یک کتاب توسط یک نوپای دوساله و ورق زدن یک کودک 5 ساله را درک کنیم.

كاملا می توانیم ببینیم که سه سال اولیه عمر را که کودک در آن با کتاب بازی می کند، کنکاش می کند، آهنگ های مادرانه می خواند و به داستان ها گوش می دهد و کلمات را از عکس ها تشخیص می دهد و خط خطی می کند، همه سنگ بناهای تکامل زبان و سواد آموزی می باشد.

رفتار های سواد آموزی اولیه

رفتار گرفتن کتاب
این رفتار مربوط به دستکاری فیزیکی یک کتاب وطرزگرفتن آن مثل ورق زدن وجویدن آن است.
نگاه کردن وتشخیص دادن
این رفتار مربوط به چگونگی توجه کردن کودکان و تعامل آنها با عکس ها در یک کتاب است. مثل نگاه کردن و دقت به یک عکس و یا خندیدن هنگام دیدن یک عکس محبوب.
رفتارهایی که نشان دهنده تشخیص و شروع در فهمیدن تصاویر یک کتاب مثل اشاره کردن به یک تصویر یا شیئی آشنا می باشند.
درک تصاویر و داستان
رفتاری است که نشان می دهد کودکان تصاویر و حوادثی را که در کتاب رخ می دهد می فهمند ( مثل تقلید یک حرکت که در تصویر دیده مي شود و یا صحبت کردن درباره حوادثی که در داستان روی می دهد.
رفتار داستان خوانی
رفتاری که شامل تعامل کلامی کودکان با کتاب و فهم فزاینده آنها از نوشته های کتاب می باشد.( مثل تقلید طوطی وار خواننده و یا دنبال کردن کلمات نوشته شده با انگشت.)


آن چه که کودکان در کتاب دوست دارند:

شیرخواران 6-0 ماهه
• کتاب هایی با تصاویر ساده و بزرگ یا طراحی شده با رنگ های روشن.
• کتاب هایی با مقواهای سفت که می توان در گهواره بi صورت سرپا نگه داشته شود.
• کتاب های پارچه ای یا پلاستیکی با تصاویر ساده از انسانها یا اشیا آشنا که می تواند در حمام از آن استفاده کرد.

شیرخواران 12-6 ماهه
• کتاب های چوبی با عکس های دیگر کودکان و کتابهای چوبی با رنگ های شاد که قابل لمس و دهان زدن باشد.
• کتاب هایی با عکس های اشیاء آشنا مثل توپ و شیشه شیر ....
• کتاب هایی با صفحات سفت که بتوان کتاب را سرپا گذاشت و یا گهواره و یا روی پتوی او گذاشت.
• کتاب های پلاستیکی برای استفاده در هنگام استحمام کودک.
• کتاب های پارچه ای قابل شستشو که شیرخوار بتواند آن را بغل کند یا به دهانش بگذارد.
• آلبوم های عکس پلاستیکی کوچک که حاوی افراد فامیل و دوستان می باشند.

نوپایان 24-12 ماهه
• کتاب های چوبی محکم که قابل حمل باشد.
• کتاب هایی با عکس هایی که کودکان را در حال انجام دادن کارهای آشنا نشان می دهد (مثل خوابیدن و بازی کردن).
• کتاب هایی برای وقت خوابیدن کودک.
• کتاب هایی درباره سلام کردن و بای بای کردن.
• کتاب هایی حاوی تعداد کمی از کلمات در هر صفحه.
• کتا ب هایی با آهنگ های ساده.
• کتاب های مربوط به حیوانات با هر گونه شکل و اندازه.

نوپایان 3-2 ساله
• کتاب هایی که داستان های ساده دارند.
• کتاب هایی که شعرهای ساده دارند و نوپا می تواند آنها را به خاطر بسپارد.
• کتاب هایی در مورد شمردن، الفبا، اشکال و یا اندازه ها ( بزرگتر يا کوچکتر).
• کتاب هایی برای زمان خواب کودک
• کتاب هایی راجع به حیوانات، ماشین ها و بازی ها.
• کتاب هایی که شخصیت های محبوب  برنامه های کودک در آن نشان داده شده است.
• کتاب هایی در مورد سلام دادن و خداحافظی کردن

راه هایی که به شما کمک می کند چگونه با کودکتان کتاب بخوانید. ( کتابخوانی)
کتاب خوانی را قسمتی از کار روزانه خود بکنید.
هنگام خواب یا در اتوبوس یا ماشین برای او کتاب بخوانید.
تفریحی کتاب بخوانید.
هنگامی که کتاب ها سرگرم کننده و شاد باشند، کودکان بیشتر یاد می گیرند. داشتن این صفات از شرایط مهم یادگیری خواندن می باشد.
چند دقیقه کتاب خوانی کافی است و نگران تمام کردن داستان نباشید.
توانایی کودکان کم سال  برای گوش دادن به داستان فقط چند دقیقه است اما بتدریج که بزرگتر می شوند مدت طولانی تری می توانند گوش دهند.
در مورد تصاویر صحبت کنید و روان بخوانید.
شما مجبور نیستید که برای گفتن یک داستان کلمات را بخوانید بلکه در ابتدا صحبت ساده و آسان در مورد تصاویر همزمان با نشان دادن تصاویر کافی است.

به کودکان اجازه دهید که خود صفحات را برگردانند.
در باره موضوع داستا ن توضیح دهید.
به کودکان کلمات را نشان دهید.
همان طور که از راست به چپ کلمات را می خوانید، انگشت خود را نیز روی آن کلمات در حال خواندن حرکت دهید.
داستان را زنده کنید.
صدای خود را هماهنگ با شخصیت ها داستان عوض کنید و از بدن خود نیز در داستان گویی استفاده نمایید.
داستان را شخصی نمایید.
همان طور که داستان را می خوانید درباره حوادث مشابه در خانواده و فامیل و جامعه خود  صحبت نمایید.
درباره داستان از کودک خود سوال نمایید و به او نیز اجازه دهید که سوال نماید.
به کودکان نیز اجازه دهید که داستان بگویند.
کودکان سه ساله و بزرگتر می توانند داستان ها را به خاطر بسپارند و بسیاری از کودکان دوست دارند که در همین داستان گویی خلاقیت داشته باشند. و داستان خود را بسازند.

این برشور تحت نظارت مرکز ملی صفر تا سه سال امریکا و انجمن متخصصان کودکان امریکا تهیه و توسط دکتر سیف اله حیدرآبادی، فلوشیپ تکامل کودکان  ودکتر بهزاد جدیری فوق تخصص نوزادان ترجمه شده است.