• منطق علمي: تكامل عصبي عضلاني شيرخواران تعيين كننده حداقل سني است كه آنها...
چه نوع غذای کمکی بدهم؟
براي اطمينان يافتن از تامين كافي مواد مغذي، شيرخواران را با انواع مختلف غذاها تغذيه كنيد. رژيم هاي غذايي گياهي نيازهاي مواد مغذي در اين سن را برآورد نمي كنند مگر اينكه مكمل مواد مغذي يا محصولات غذايي غني شده به شيرخوار داده شود. ميوه ها و سبزيجات غني از ويتامين A بايد روزانه خورده شوند. رژيم غذايي حاوي چربي كافي براي كودك فراهم كنيد .از دادن آشاميدني هاي محتوي مواد مغذي كم مثل چاي، قهوه و نوشيدني هاي شيرين بپرهيزيد. آب ميوه نيزبايد به مقدار محدود به شيرخوار داده شود تا جانشين غذاهايي كه مواد مغذي بيشتري دارند، نشود.
• منطق علمي:
1)محتويات ريز مغذي:
به دليل ميزان سريع رشد و تكامل كودكان در 2 سال اول عمر، نيازبه مواد مغذي براي هر واحد وزن بدن شيرخواران و كودكان خردسال خيلي بالاست. شيرمادر مي تواند در تامين مواد مغذي مورد نياز كودكان در 24-6 ماهگي سهم اساسي بويژه درخصوص پروتئين و بسياري از ويتامينها داشته باشد. بهرحال ميزان برخي مواد معدني مثل آهن و روي در شيرمادر حتي با احتساب قابليت زيست دسترسي بهتر آنها پائين است. مثلا" در ماههاي 11-9 سهم دريافت توصيه شده مواد مغذي براي برآورد نيازهاي بدن توسط غذاهاي كمكي در مورد آهن 97% ، براي روي 86% و براي فسفر 81% و براي منيزيم 76% ، براي سديم 73% و براي كلسيم 72% است. با دادن مقادير نسبتا" كم غذاهاي كمكي در ماههاي 24-6 به كودك تراكم مواد مغذي در غذاهاي كمكي ( مقدار هر ماده مغذي در 100 كيلوكالري غذا) بايد خيلي بالا باشد.
برآورد تراكم مواد مغذي) ( nutrient densities به مقدار مطلوب براي سنين مختلف (8-6، 11-9 و 23-12 ماهگي) در نشريات ديگر (WHO/ Unicef 1998, Dewey and Brown, 2002) منتشر شده است. وقتي اين مقادير با تراكم واقعي مواد مغذي غذاهاي كمكي كه در رژيم هاي غذايي جوامع مختلف مصرف مي شوند،مقايسه مي شود، وجود « كمبودهاي مواد مغذي» مشخص مي گردند. در اكثر كشورهاي در حال توسعه، غذاهاي كمكي مقدار كافي آهن، روي و ويتامين B6 را تامين نمي كنند حتي در آمريكا آهن و روي بعنوان كمبودهاي مواد مغذي در يكسال اول عمر عليرغم دسترسي به غذاهاي غني شده با آهن شناخته شده اند. مواد مغذي اساسي در برخي جمعيتها، نه در تمام آنها، بسته به مخلوطهاي غذاهاي كمكي محلي مورد مصرف به مقادير كم تامين مي شوند.
اينها شامل ريبوفلاوين، نياسين، تيامين، فولات، كلسيم، ويتامين A وويتامين Cهستند. ساير مواد مثل ويتامين E، يد و سلنيوم نيز ممكن است در برخي جاها از« كمبودهاي مواد مغذي» به حساب آيند اما اطلاعات كمي در اين مورد وجود دارد.
چون تنوع بسيار زيادي در غذاهاي كمكي رايج در بخشهاي مختلف دنيا وجود دارد، امكان اين نيست كه يك دستور رژيم غذايي يكنواخت و عمومي توصيه كنيم كه دريافت كافي مواد مغذي اساسي را تضمين نمايد. تهيه راهنماي تغذيه تكميلي خاص جمعيتهاي مختلف بر اساس تركيبات غذايي غذاهاي محلي قابل دسترس ترجيح داده مي شود. بهرحال از آناليز اطلاعات قبلي واضح است كه غذاهاي كمكي با منشا گياهي براي تامين ريزمغذي هاي اصلي ناكافي هستند. بنابراين توصيه مي شود كه گوشت، مرغ، ماهي يا تخم مرغ در غذاهاي كمكي تا حد امكان مصرف شوند. محصولات لبني منبع خوب برخي مواد مغذي مثل كلسيم هستند اما آهن كافي را تامين نمي كنند مگر اينكه غني شده باشند. در برخي جوامع كه امكانات تسهيلات بهداشتي ضعيف است، ترويج مصرف شير مايع بي خطر نيست زيرا بسهولت آلوده مي شود بويژه وقتي كه با بطري به كودكان داده مي شود. در يك مطالعه انجام شده مصرف شير گاو تازه حرارت نديده قبل از 12 ماهگي با از دست دادن خون از مدفوع و ميزان پايين تر آهن ارتباط داشته است. به همين دليل بهتر است در طول سال اول محصولات لبني نظير پنير، ماست و شيرمصنوعي ( مخلوط با ساير غذاها مثلا در پوره) انتخاب و مصرف شوند.
واكنش هاي آلرژيك با مصرف برخي غذاهاي پر پروتئين در طول شيرخوارگي در برخي كشورهاي صنعتي موجب نگراني بوده است ( آلرژي هاي غذايي در كشورهاي در حال توسعه كمتر شايع است). براي مثال آكادمي متخصصين كودكان آمريكا توصيه مي كند شيرخواراني كه در خانواده شان سابقه آلرژي يا حساسيتهاي غذايي وجود دارد نبايد شيرگاو تا يكسالگي ، تخم مرغ تا دو سالگي، بادام زميني، مغزها و ماهي را تا 3 سالگي مصرف نمايند. تصور مي شود كه پرهيز از غذاهايي كه ثابت شده امكان آلرژي زايي دارند در شيرخواران در معرض خطر از درماتيت آتوپيك و بعضي آلرژي هاي غذايي پيشگيري نموده و يا آنها را به تاخير اندازد. بهرحال مطالعات كنترل شده اي كه نشان دهند محدوديت هاي غذايي پس از 6 ماهگي داراي تاثير پيشگيري كننده از آلرژي مي باشد، منتشر نشده لذا چنين محدوديتهايي توسط متخصصين بين المللي توصيه نمي شود.
توصيه به مصرف سبزيجات و ميوه هاي غني از ويتامين A بطور روزانه بخاطر مزاياي سلامتي آن و پيشگيري از كمبود ويتامين A مي باشد و احتمال دارد كه مصرف چنين غذاهايي به تامين بسياري از ساير ويتامين ها نيز كمك نمايد. رهنمودهاي دقيق تر درخصوص مقدار و دفعات توصيه شده براي مصرف اينگونه غذاها مي تواند با استفاده از اطلاعات تركيبات غذاهاي محلي ارائه گردد.
2) محتويات چربي
چربي در رژيم غذايي شيرخواران و كودكان خردسال حائز اهميت است زيرا اسيدهاي چرب ضروري را فراهم نموده و جذب ويتامين هاي محلول در چربي را تسهيل مي نمايد و تراكم انرژي رژيم غذايي و كيفيت طعم غذا را ارتقاء مي بخشد. شيرمادر عموما" نسبت به اكثر غذاهاي كمكي يك منبع غني تر چربي است. بنابراين دريافت كل چربي برحسب سن همانطور كه سهم شير مادر در رژيم غذايي كم مي شود، كاهش مي يابد. گرچه در مورد مقدار مطلوب چربي در رژيم هاي غذايي شيرخواران و كودكان خردسال توافق وجود ندارد، تامين ميزان 45-30 درصد كل انرژي از چربي پيشنهاد شده است تا كودكان با خطرات دريافت خيلي كم ( نظير ناكافي بودن اسيدهاي چرب ضروري و تراكم ناكافي انرژي) و يا دريافت خيلي زياد ( افزايش احتمال چاقي دوران كودكي و بيماريهاي قلبي عروقي در آينده ( گرچه شواهد در اين مورد معدود است)) مواجه نشوند. درصد انرژي از چربي در غذاهاي كمكي كه براي تامين 45-30 درصد انرژي از چربي در كل رژيم غذايي مورد نياز است بستگي به ميزان دريافت شير مادر و محتويات چربي شير مادر دارد. در كشورهاي در حال توسعه براي شيرخواراني كه شيرمادر حاوي مقدار طبيعي چربي ( 38 گرم در ليتر) را به مقدار متوسط دريافت مي كنند، درصد انرژي مورد نياز از چربي در غذاهاي كمكي 34-0 درصد در 8-6 ماهگي، 38-5 درصد در 11-9 ماهگي و 42-17 درصد در 23-12 ماهگي است.
وقتي در نظر است رهنمودهاي رژيم غذايي براي تامين چربي كافي در غذاهاي كمكي را توسعه دهيم، بسيار مهم است كه اثر بالقوه چربي مخلوط شده با غذا ( نظير روغن اضافه شده به پوره) را بر تراكم مواد مغذي رژيم غذايي به حساب آوريم. براي مثال افزودن يك قاشق چايخوري روغن نباتي به 100 گرم حريره ذرت در آفريقاي غربي، تراكم انرژي را از 28/0 به 73/0 كيلوكالري در گرم غذا افزايش مي دهد اما تراكم پروتئين را از 9/8% به 3/3% انرژي كاهش مي دهد و تراكم آهن را از 5/0 به 2/0 ميلي گرم در 100 كيلوكالري كم مي كند. اين اثرات مي تواند سوء تغذيه ريزمغذي ها را در گروههاي آسيب پذير بدتر كند مگر ساير تدابير ( مثل غني سازي) براي اطمينان يافتن از دريافت كافي ريزمغذي ها بكار گرفته شده باشد.
نکته مهم : از نوشيدني هاي شيرين بايد پرهيز شود زيرا در تامين نيازهاي كودك بجز انرژي سهم كمي دارند و لذا اشتهاي كودك را براي غذاهاي مغذي‌تر كاهش مي دهند
برگرفته از:
Guiding principles for complementary feeding
of the breastreeding child- WHO
وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشكي- معاونت سلامت
دفتر سلامت خانواده و جمعيت - اداره سلامت كودكان
• منطق علمي:
1)محتويات ريز مغذي:
به دليل ميزان سريع رشد و تكامل كودكان در 2 سال اول عمر، نيازبه مواد مغذي براي هر واحد وزن بدن شيرخواران و كودكان خردسال خيلي بالاست. شيرمادر مي تواند در تامين مواد مغذي مورد نياز كودكان در 24-6 ماهگي سهم اساسي بويژه درخصوص پروتئين و بسياري از ويتامينها داشته باشد. بهرحال ميزان برخي مواد معدني مثل آهن و روي در شيرمادر حتي با احتساب قابليت زيست دسترسي بهتر آنها پائين است. مثلا" در ماههاي 11-9 سهم دريافت توصيه شده مواد مغذي براي برآورد نيازهاي بدن توسط غذاهاي كمكي در مورد آهن 97% ، براي روي 86% و براي فسفر 81% و براي منيزيم 76% ، براي سديم 73% و براي كلسيم 72% است. با دادن مقادير نسبتا" كم غذاهاي كمكي در ماههاي 24-6 به كودك تراكم مواد مغذي در غذاهاي كمكي ( مقدار هر ماده مغذي در 100 كيلوكالري غذا) بايد خيلي بالا باشد.
برآورد تراكم مواد مغذي) ( nutrient densities به مقدار مطلوب براي سنين مختلف (8-6، 11-9 و 23-12 ماهگي) در نشريات ديگر (WHO/ Unicef 1998, Dewey and Brown, 2002) منتشر شده است. وقتي اين مقادير با تراكم واقعي مواد مغذي غذاهاي كمكي كه در رژيم هاي غذايي جوامع مختلف مصرف مي شوند،مقايسه مي شود، وجود « كمبودهاي مواد مغذي» مشخص مي گردند. در اكثر كشورهاي در حال توسعه، غذاهاي كمكي مقدار كافي آهن، روي و ويتامين B6 را تامين نمي كنند حتي در آمريكا آهن و روي بعنوان كمبودهاي مواد مغذي در يكسال اول عمر عليرغم دسترسي به غذاهاي غني شده با آهن شناخته شده اند. مواد مغذي اساسي در برخي جمعيتها، نه در تمام آنها، بسته به مخلوطهاي غذاهاي كمكي محلي مورد مصرف به مقادير كم تامين مي شوند.
اينها شامل ريبوفلاوين، نياسين، تيامين، فولات، كلسيم، ويتامين A وويتامين Cهستند. ساير مواد مثل ويتامين E، يد و سلنيوم نيز ممكن است در برخي جاها از« كمبودهاي مواد مغذي» به حساب آيند اما اطلاعات كمي در اين مورد وجود دارد.
چون تنوع بسيار زيادي در غذاهاي كمكي رايج در بخشهاي مختلف دنيا وجود دارد، امكان اين نيست كه يك دستور رژيم غذايي يكنواخت و عمومي توصيه كنيم كه دريافت كافي مواد مغذي اساسي را تضمين نمايد. تهيه راهنماي تغذيه تكميلي خاص جمعيتهاي مختلف بر اساس تركيبات غذايي غذاهاي محلي قابل دسترس ترجيح داده مي شود. بهرحال از آناليز اطلاعات قبلي واضح است كه غذاهاي كمكي با منشا گياهي براي تامين ريزمغذي هاي اصلي ناكافي هستند. بنابراين توصيه مي شود كه گوشت، مرغ، ماهي يا تخم مرغ در غذاهاي كمكي تا حد امكان مصرف شوند. محصولات لبني منبع خوب برخي مواد مغذي مثل كلسيم هستند اما آهن كافي را تامين نمي كنند مگر اينكه غني شده باشند. در برخي جوامع كه امكانات تسهيلات بهداشتي ضعيف است، ترويج مصرف شير مايع بي خطر نيست زيرا بسهولت آلوده مي شود بويژه وقتي كه با بطري به كودكان داده مي شود. در يك مطالعه انجام شده مصرف شير گاو تازه حرارت نديده قبل از 12 ماهگي با از دست دادن خون از مدفوع و ميزان پايين تر آهن ارتباط داشته است. به همين دليل بهتر است در طول سال اول محصولات لبني نظير پنير، ماست و شيرمصنوعي ( مخلوط با ساير غذاها مثلا در پوره) انتخاب و مصرف شوند.
واكنش هاي آلرژيك با مصرف برخي غذاهاي پر پروتئين در طول شيرخوارگي در برخي كشورهاي صنعتي موجب نگراني بوده است ( آلرژي هاي غذايي در كشورهاي در حال توسعه كمتر شايع است). براي مثال آكادمي متخصصين كودكان آمريكا توصيه مي كند شيرخواراني كه در خانواده شان سابقه آلرژي يا حساسيتهاي غذايي وجود دارد نبايد شيرگاو تا يكسالگي ، تخم مرغ تا دو سالگي، بادام زميني، مغزها و ماهي را تا 3 سالگي مصرف نمايند. تصور مي شود كه پرهيز از غذاهايي كه ثابت شده امكان آلرژي زايي دارند در شيرخواران در معرض خطر از درماتيت آتوپيك و بعضي آلرژي هاي غذايي پيشگيري نموده و يا آنها را به تاخير اندازد. بهرحال مطالعات كنترل شده اي كه نشان دهند محدوديت هاي غذايي پس از 6 ماهگي داراي تاثير پيشگيري كننده از آلرژي مي باشد، منتشر نشده لذا چنين محدوديتهايي توسط متخصصين بين المللي توصيه نمي شود.
توصيه به مصرف سبزيجات و ميوه هاي غني از ويتامين A بطور روزانه بخاطر مزاياي سلامتي آن و پيشگيري از كمبود ويتامين A مي باشد و احتمال دارد كه مصرف چنين غذاهايي به تامين بسياري از ساير ويتامين ها نيز كمك نمايد. رهنمودهاي دقيق تر درخصوص مقدار و دفعات توصيه شده براي مصرف اينگونه غذاها مي تواند با استفاده از اطلاعات تركيبات غذاهاي محلي ارائه گردد.
2) محتويات چربي
چربي در رژيم غذايي شيرخواران و كودكان خردسال حائز اهميت است زيرا اسيدهاي چرب ضروري را فراهم نموده و جذب ويتامين هاي محلول در چربي را تسهيل مي نمايد و تراكم انرژي رژيم غذايي و كيفيت طعم غذا را ارتقاء مي بخشد. شيرمادر عموما" نسبت به اكثر غذاهاي كمكي يك منبع غني تر چربي است. بنابراين دريافت كل چربي برحسب سن همانطور كه سهم شير مادر در رژيم غذايي كم مي شود، كاهش مي يابد. گرچه در مورد مقدار مطلوب چربي در رژيم هاي غذايي شيرخواران و كودكان خردسال توافق وجود ندارد، تامين ميزان 45-30 درصد كل انرژي از چربي پيشنهاد شده است تا كودكان با خطرات دريافت خيلي كم ( نظير ناكافي بودن اسيدهاي چرب ضروري و تراكم ناكافي انرژي) و يا دريافت خيلي زياد ( افزايش احتمال چاقي دوران كودكي و بيماريهاي قلبي عروقي در آينده ( گرچه شواهد در اين مورد معدود است)) مواجه نشوند. درصد انرژي از چربي در غذاهاي كمكي كه براي تامين 45-30 درصد انرژي از چربي در كل رژيم غذايي مورد نياز است بستگي به ميزان دريافت شير مادر و محتويات چربي شير مادر دارد. در كشورهاي در حال توسعه براي شيرخواراني كه شيرمادر حاوي مقدار طبيعي چربي ( 38 گرم در ليتر) را به مقدار متوسط دريافت مي كنند، درصد انرژي مورد نياز از چربي در غذاهاي كمكي 34-0 درصد در 8-6 ماهگي، 38-5 درصد در 11-9 ماهگي و 42-17 درصد در 23-12 ماهگي است.
وقتي در نظر است رهنمودهاي رژيم غذايي براي تامين چربي كافي در غذاهاي كمكي را توسعه دهيم، بسيار مهم است كه اثر بالقوه چربي مخلوط شده با غذا ( نظير روغن اضافه شده به پوره) را بر تراكم مواد مغذي رژيم غذايي به حساب آوريم. براي مثال افزودن يك قاشق چايخوري روغن نباتي به 100 گرم حريره ذرت در آفريقاي غربي، تراكم انرژي را از 28/0 به 73/0 كيلوكالري در گرم غذا افزايش مي دهد اما تراكم پروتئين را از 9/8% به 3/3% انرژي كاهش مي دهد و تراكم آهن را از 5/0 به 2/0 ميلي گرم در 100 كيلوكالري كم مي كند. اين اثرات مي تواند سوء تغذيه ريزمغذي ها را در گروههاي آسيب پذير بدتر كند مگر ساير تدابير ( مثل غني سازي) براي اطمينان يافتن از دريافت كافي ريزمغذي ها بكار گرفته شده باشد.
نکته مهم : از نوشيدني هاي شيرين بايد پرهيز شود زيرا در تامين نيازهاي كودك بجز انرژي سهم كمي دارند و لذا اشتهاي كودك را براي غذاهاي مغذي‌تر كاهش مي دهند
برگرفته از:
Guiding principles for complementary feeding
of the breastreeding child- WHO
وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشكي- معاونت سلامت
دفتر سلامت خانواده و جمعيت - اداره سلامت كودكان
مطالب مرتبط
-
غذای کمکی : چقدر وچندباردرروز -
نحوه تدارك و ذخيره كردن سالم و بهداشتي غذاهاي كمكيدر هنگام تهيه و تدارك غذا بهداشت را رعايت كنيد. ازجمله: 1- شستن دستهاي كودك...
-
اضافه کردن غذاهای جدیدهر یک از انواع غذاها بایستی در طول زمان به تدریج و از هر چند...
-
چرا غذای کمکی ضروری استغذای کمکی برای تکمیل کردن شیر مادر بعد از اتمام شش ماهگی شیرخواران ˛ شروع...
